Zabezpieczenie
przeciwlotniczych zestawów rakietowych
w rakiety

  Wstęp:  

Zanim przejdziemy do zasadniczego tematu artykułu, należą się Czytelnikowi pewne wyjaśnienia. Przedstawione w artykule informacje opracowano na podstawie podręcznika taktyki przeciwlotniczych wojsk rakietowych wydanego w 1969 roku. Podręcznik uwzględniał już pierwsze doświadczenia z walk przeciwlotniczych zestawów rakietowych (PZR) SA-75 Dzwina w Wietnamie.

Nasze Wojska Obrony Powietrznej Kraju posiadały w owym czasie PZR SA-75 Dzwina (1959 r.) i S-75M Wołchow (1964 r.). W roku 1969, do CSS AiR m. Bemowo Piskie, przybywa pierwszy PZR S-125 Newa. O istnieniu PZR S-200 Dubna, przeciwlotnicy w Polsce nic nie wiedzą. Dopiero w 1986 roku przybywają do Polski pierwsze (i ostatnie) dwa dywizjony ogniowe i jeden dywizjon techniczny PZR S-200WE Wega (w ramach 78. pr OP m. Mrzeżyno).

Jest styczeń 2013 roku. W Siłach Powietrznych nie ma PZR SA-75 Dzwina i S-75M Wołchow. Posiadamy 17, zmodernizowanych w Polsce, zespołów ogniowych PZR S-125 Newa-SC i jeden zespół ogniowy PZR S-200 Wega-C, także zmodernizowany w Polsce. Zmieniła się struktura 3. WBR OP i jej dywizjonów rakietowych lecz problemy w zapatrzenie w rakiety pozostały prawie takie same jak i w roku 1969.

W artykule wszelkie odniesienia do pułku dotyczą także brygady rakietowej, odniesienia do dywizjonu technicznego dotyczą także baz technicznych, baterii technicznych i plutonów obsługi technicznej.
 

1. Sposoby zabezpieczenia i dostawy rakiet  ^[1] 
 

Pomyślne wykonanie zadań bojowych przez przeciwlotniczy pułk rakietowy, w wielu przypadkach zależy od stałego utrzymywania zapasu rakiet, podzespołów do nich, systematycznego uzupełniania rakiet w toku prowadzonych działań bojowych, a także dobrej organizacji pracy zespołów odpowiedzialnych za ich elaborację i dowóz na stanowiska startowe dywizjonów rakietowych. Stała gotowość bojowa pułku zależy od ilości gotowych rakiet na stanowiskach startowych.

Przeciwlotnicze rakiety kierowane, ze względu na ograniczony czas ich eksploatacji w reżimie ostatecznej gotowości, nie mogą być zawczasu przygotowane w dowolnej ilości. Wymagane są stosowne warunki ich przechowywana, montażu i zbrojenia, konieczne jest przeprowadzanie okresowych prac profilaktycznych. Dlatego system zaopatrzenia w rakiety powinien być dostatecznie elastyczny, niezawodny, efektywny i funkcjonujący w dowolnych warunkach działań bojowych pułku, zapewniając wykonanie postawionych im zadań bojowych.

Zabezpieczenie pułku w rakiety realizowane jest za pośrednictwem baz zaopatrzenia lub bezpośrednio od ich producentów. Dywizjony rakietowe zaopatrywane są przez dywizjony techniczne. W ZT, gdzie mogą być problemy z dostawą rakiet, (na wyspach, w warunkach górskich, w rejonach przygranicznych itp.) dywizjony zaopatrywane są przez baterie (plutony) techniczne, wchodzące organizacyjnie w ich skład.

Zabezpieczenie pułku w rakiety z jądrowymi ładunkami bojowymi realizowane jest wg specjalnych instrukcji przez bazy remontowo-techniczne.

[ Zobacz również dane taktyczno-techniczne:   PZR S-125 Newa,   PZR S-75M Wołchow i  PZR S-200WE Wega ]

Dywizjon techniczny w procesie zaopatrywania pułku w rakiety wykonuje następujące zadania:

• przyjmuje rakiety i ich komponenty od producenta i zapewnia ich długotrwałe przechowanie;
• przeprowadza prace profilaktyczne na rakietach;
• przygotowuje silniki startowe i stopnie marszowe rakiet pracujących na paliwo stałe;
• wykonuje montaż i zbrojenie rakiet i przygotowuje je do wysłania do pułków, a także organizuje transport kolejowy rakiet i wysyła je na stacje wyładunkowe, wydzielonym pułkom;
• wykonuje remont średni rakiet i okazuje pomoc pułkom w organizacji remontu rakiet i technologicznego wyposażenia;
• w niezbędnych przypadkach prowadzi elaborację rakiet do stanu ostatecznej gotowości i dostarcza je na stanowiska startowe najbliższych pułków.

Magazyny baz zaopatrzenia (dywizjonów technicznych) mają możliwość przechowywania 2-3 jednostek ognia rakiet na potrzeby pułków. Pojemność magazynów bazy obliczona jest na zabezpieczenie rakietami dwóch do sześciu i więcej pułków.

Rakiety i jądrowe ładunki bojowe są dostarczane transportem kolejowym, samochodowym, wodnym i transportem powietrznym. Transportem kolejowym rakiety dostarczane są w czteroosiowych półwagonach, a także na czteroosiowych platformach w opakowaniach fabrycznych. Ładunki bojowe i środki pirotechniczne przewozi się w krytych wagonach. Jądrowe ładunki bojowe - w specjalnych wagonach izotermicznych.

Rakiety przewozi się:

• na specjalnych przyczepach w opakowaniach fabrycznych;
• ładunki bojowe i pirotechnikę zwykłymi samochodami ciężarowymi. Jądrowe ładunki bojowe w kontenerach w specjalnie urządzonych, izotermicznych samochodach ciężarowych;
• morskimi okrętami transportowymi, okrętami desantowymi, kutrami torpedowymi i barkami artyleryjskimi;
• transportem lotniczym (samolotami i śmigłowcami) w opakowaniach fabrycznych, albo po częściowym montażu na specjalnych wózkach.

Warianty załadunku i przewozu rakiet transportem lotniczym pokazano w tabeli:

Wykorzystanie powietrznego transportu pozwala, nie tylko znacznie zredukować terminy dostaw rakiet, ale i realizować szybki manewr gotowymi rakietami między jednostkami i związkami taktycznymi wojsk rakietowych na duże odległości. Z doświadczenia wiadomo jednak, że dostawy rakiet samolotami (śmigłowcami) miały znikome zastosowanie.

Przy przewożeniu jądrowych ładunków bojowych, szczególną uwagę należało zwracać na pełne bezpieczeństwo, stosowanie zasad i norm przewożenia kilku jądrowych ładunków bojowych i ich podzespołów w jednej jednostce transportowej, utrzymując przepisaną instrukcjami temperaturę.

Przewożenie jądrowych ładunków bojowych transportem kolejowym, powietrznym i morskim, w praktyce nie podlega ograniczeniu odległością. Po szosach jądrowe ładunki bojowe można przewozić na odległość do 3000 km, po drogach gruntowym do 2000 km.

W Polsce nie było jądrowych ładunków bojowych do rakiet PZR S-75M Wołchow i S-200WE Wega.

W czasie działań bojowych jednym z podstawowych wymogów zapewniających zabezpieczenie pułku w rakiety jest sprawność wszelkich środków transportowych gotowych do realizacji dostaw rakiet w licznych wariantach gotowości.

Potrzeby pułków związane z zaopatrzeniem, w czasie działań bojowych, w rakiety i rakietowe materiały napędowe, organizują dowódcy i kwatermistrze Wojsk OPK.

Ilość magazynowanych rakiet zależy od:

• ugrupowania bojowego pułku i danych taktyczno-technicznych dywizjonów pułku;
• dyslokacji pułku;
• przewidywanego charakteru nalotów przeciwnika powietrznego i natężenia działań bojowych pułku;
• koniecznego czasu na dostarczenie rakiet z stanowisk technicznych na startowe.

Dane taktyczno-techniczne dywizjonów i ilość wyrzutni są podstawą do naliczenia ilość jednostek ognia rakiet dla danego pułku.

Jednostką ognia nazywamy ilość rakiet naliczonych na jedną wyrzutnię. Na wyrzutnie dywizjonów S-75M i S-125 nalicza się po dwie rakiety, a na S-200 jedną rakietę. Tak więc, jednostka ognia dla dywizjonu S-75 wynosi 12 rakiet, dla S-125 8 rakiet i dla S-200 6 rakiet. Jednostka ognia pułków S-75M i S-125 wynosi 48 rakiet, a pułku S-200 (pięć dywizjonów) - 30 rakiet. Jednostkę ognia rakiet nalicza się dla dywizjonów (pułków, brygad) na etatową ilość wyrzutni rakiet.

System magazynowania zapasu rakiet, stan ich utrzymanie i technologia ich przygotowania do działań bojowych powinny zabezpieczać:

• wysoki współczynnik gotowości rakiet do wykorzystania bojowego;
• utrzymanie podstawowego zapasu rakiet bezpośrednio na stanowiskach startowych;
• możliwość rozśrodkowania zapasu rakiet i paliwa rakietowego w celu zminimalizowania strat w przypadku zastosowania broni jądrowej;
• zminimalizowanie nakładów na wyposażenie technologiczne, transportowe i środki rozbudowy inżynieryjnej (magazyny, ukrycia).

W celu pełnego wykorzystania możliwości ogniowych przeciwlotniczych dywizjonów rakietowych po rozpoczęciu działań bojowych, jak pokazały ćwiczenia i regionalne konflikty zbrojne, w każdym przeciwlotniczym dywizjonie rakietowym dla odparcia pierwszych dwóch-trzech nalotów lotnictwa i bezpilotowych środków napadu powietrznego, konieczne jest posiadanie nie mniej niż od jednej do dwóch jednostek ognia rakiet.

Utrzymywanie na stanowiskach startowych powyżej dwóch-trzech jednostek ognia rakiet nie jest zasadne, z racji warunków ich przechowywania, zdecydowanie gorszych niż w baterii (dywizjonie) technicznym, z racji problemów logistycznych pojawiających się przy zmianie stanowiska ogniowego dywizjonu i z racji dużej wrażliwości rakiet na działanie środków napadu powietrznego.

W pułkach, rozlokowanych w głębi terytorium kraju, zapasy rakiet na czas “P” mogą wynosić 2-3 jednostki ognia dla dywizjonów S-75M i S-125 i 1-3 jednostki ognia dla dywizjonów S-200.

W pułkach, działających na głównych kierunkach nalotów środków napadu powietrznego przeciwnika, a także broniących szczególnie ważne obiekty i rozmieszczonych w trudno dostępnych rejonach, zapasy rakiet na czas “P” wynosiły: do 4-5 jednostek ognia dla dywizjonów S-75M i S-125 i 1-2 dla S-200.

[ Do spisu treści ]

2. Przeznaczenie, zadania i możliwości dywizjonu technicznego
 

Dywizjon techniczny przeznaczony jest do:

• rozładunku i transportu rakiet i ich komponentów ze stacji rozładunkowych na stanowiska techniczne;
• przechowywania nakazanego normami zapasu rakiet, ZCzZ do nich i materiałów eksploatacyjnych (smary, rozpuszczalniki, farby itp);
• doprowadzenia rakiet ze stanu długotrwałego przechowywania lub pośredniej gotowości do stanu ostatecznej gotowości;
• transportowania rakiet na stanowiska startowe dywizjonów rakietowych;
• prowadzenia prac profilaktycznych z rakietami, przechowywanymi w magazynach dywizjonu technicznego jak i na stanowiskach startowych;
• kontroli stanu utrzymania rakiet na stanowiskach startowych;
• prowadzenia prac profilaktycznych na oprzyrządowaniu technologicznym;
• prowadzenia prac z rakietami awaryjnymi i ich transport do organów remontowych;
• zlewania komponentów paliwa rakietowego i neutralizacji zbiorników rakiety, zbiorników samochodów transportowo-załadowczych i innych instalacji służących do prac z komponentami paliwa rakietowego po ich uszkodzeniu lub przed przekazywaniu ich do remontu zakładowego;
• odbioru, transportu i przechowywania komponentów paliwa rakietowego, a także kontrola stanu jego utrzymania;
• prowadzenia drobnych napraw rakiet i oprzyrządowania technologicznego.

W przypadku konieczności utrzymania określonego zapasu rakiet na stanowiskach startowych dywizjonu rakietowego i przygotowania ich do działań bojowych, dywizjon techniczny wykonuje następujące zadania w ramach potoku technologicznego:

• przyjmuje rakiety i ich komponenty z zakładów produkcyjnych, magazynów uzbrojenia, i baz;
• wykonuje montaż, zbrojenie i transport rakiet na stanowiska startowe;
• organizuje sprawdzanie aparatury pokładowej rakiet na technicznych i startowych stanowiskach;
• prowadzi remont rakiet i ich komponentów;
• sprawuje nadzór na oprzyrządowaniem technologicznym, środkami ochrony i środkami napełniania rakiet komponentami paliwa na stanowiskach startowych;
• czuwa nad stanem technicznym oprzyrządowania technologicznego na stanowiskach startowych podczas działań bojowych dywizjonu.

Przygotowanie rakiet na stanowiskach startowych dywizjonu realizowane jest za pomocą punktu technicznego obsługi rakiet (PTOR). Punkt technicznej obsługi rakiet rozwija się w bezpośredniej bliskości stanowisk startowych dywizjonu. Rakiety dostarczane z dywizjonu technicznego do dywizjonu rakietowego mogą być w stanie pośredniej lub ostatecznej gotowości do działań.

Podczas prowadzenia przez pułk działań bojowych, dywizjon techniczny i systemy zaopatrujące w rakiety wykonują następujące czynności:

• zgodnie z zarządzeniem zastępcy dowódcy pułku ds technicznych, realizuje przyjmowanie rakiet z baz uzbrojenia lub zakładów produkcyjnych, ich rozładunek i transport na stanowiska dywizjonu technicznego;
• dostarcza komponenty paliwa rakietowego na stanowiska dywizjonu technicznego;
• przeprowadza kontrolę wejściową rakiet;
• doprowadza rakiety do ostatecznej gotowości (w położenie transportowe);
• dostarcza rakiety na stanowiska startowe dywizjonów, organizując jednocześnie ich ochronę w trakcie marszu;
• dostarcza ze stanowisk startowych do dywizjonu technicznego rakiety uszkodzone w wyniku działań bojowych lub, tak zwane, awaryjne rakiety (nie zeszły z wyrzutni po komendzie START) i dalej odsyła w celu wykonania średniego lub kapitalnego remontu w zakładach remontowych;
• zabezpiecza manewr rakietami miedzy pułkami;
• prowadzi drobne naprawy rakiet.

Rakiety w przeciwlotniczych pułkach rakietowych mogą być przechowywane w trzech stanach gotowości:

• w stanie długotrwałego przechowywania - rakiety znajdują się w magazynach nr 1 (21) lub na odkrytych płaszczyznach w fabrycznych opakowaniach (tarach);
• w stanie pośredniej gotowości - rakiety sprawdzone, zmontowane, uzbrojone i napełnione sprężonym powietrzem;
• w stanie ostatecznej gotowości - rakiety sprawdzone, zmontowane, w całości zmontowane, uzbrojone, napełnione sprężonym powietrzem i komponentami paliwa rakietowego.

W celu doprowadzenia rakiet do stanu ostatecznej gotowości, dywizjon techniczny posiada stosowne oprzyrządowanie technologiczne pozwalające na rozwinięcie procesu elaboracji rakiet w ramach potoku technologicznego, realizując następujące czynności:

• rozpakowanie rakiet z tar fabrycznych;
• rozkonserwowanie i przeładowanie rakiet na wózki montażowe (na TST lub PTS);
• sprawdzenie aparaturę pokładową rakiety;
• napełnienie zbiornika rakiety sprężonym powietrzem;
• zamontowanie do rakiety skrzydeł, stateczników i silnika(ów) marszowego(wych);
• uzbrojenie rakiety w ładunek bojowy;
• zainstalowanie pironabojów (np. inicjowanie pracy silnika marszowego);
• przeładowanie rakiety z TST lub PTS na samochód transportowo-załadowczy (STZ);
• napełnienie rakiety paliwem;
• napełnienie rakiety lub zbiornik STZ utleniaczem, a butlę ciśnieniową STZ sprężonym powietrzem, w celu umożliwienia przetoczenia utleniacza ze zbiornika STZ do rakiety na stanowiskach startowych.

Przy doprowadzaniu rakiet pracujących na paliwie stałym do stanu ostatecznej gotowości, realizowane są te same czynności za wyjątkiem związanych z napełnianiem rakiety komponentami paliw ciekłych (paliwa i utleniacza).

[ Zobacz również: Elaboracja rakiet W-755 PZR S-75M Wołchow w baterii technicznej. ]

[ Zobacz również: Elaboracja rakiet W-760 PZR S-75M Wołchow z głowicami specjalnymi. ]

[ Zobacz również: Rakiety systemu S–200 z głowicami specjalnymi. ]

Stanowisko 4a elaboracji rakiet W-755 PZR S-75 Wołchow. W tle stanowisko (budynek) nr 4 do montażu i zbrojenia rakiet.
 

Na kolejnych rysunkach pokazano schematy doprowadzania rakiet W-755 i W-860 do stanu ostatecznej gotowości.

Schemat potoku technologicznego dla rakiet W-755 (PZR S-75M) doprowadzanych do stanu ostatecznej (pośredniej) gotowości bojowej.
 

Schemat potoku technologicznego dla rakiet W-860 (PZR S-200) doprowadzanych do stanu ostatecznej gotowości bojowej.
 

[ Do spisu treści ]

3. Możliwości dywizjonu technicznego w zaopatrywaniu w rakiety
 

Pod pojęciem możliwości dywizjonu technicznego w zaopatrywaniu w rakiety w stanie ostatecznej gotowości, rozumiemy jego zdolność do wydawania gotowych rakiet z maksymalną wydajnością.

Na możliwości dywizjonu technicznego w zaopatrywanie w rakiety mają wpływ:

• ilość stanowisk roboczych i ilość obsług, ich przygotowanie i zgranie w pracy bojowej;
• stan techniczny oprzyrządowania technologicznego i rakiet znajdujących się w stanie długotrwałego przechowywania;
• stan skażeń promieniotwórczych i chemicznych w rejonie działań bojowych, a także warunki meteorologiczne, pora roku i doby;
• natężenie pracy bojowej.

Przy doprowadzaniu rakiet do stanu ostatecznej gotowości, na wykonanie technologicznych operacji na każdym stanowisku i w całym potoku technologicznym, konieczny jest czas na:

• przygotowania rakiety do danej operacji (czas wspomagający);
• wykonanie danej operacji (czas technologiczny).

Czas technologiczny zależy od technicznych charakterystyk aparatury kontrolnej, oprzyrządowania technologicznego i przygotowania obsług bojowych.

Magazyny rakiet WRiA WOPK (WLOP, SP). Na zdjęciu nr:

1 - magazyn nr 1 w 10. dywizjonie technicznym SA-75 Dzwina, foto: P. Boguszewski;
2 - magazyn nr 7 w 3. dywizjonie rakietowym (baterii technicznej) S-75M Wołchow, foto: W. Draniak;
3 - magazyn nr 21 w 63. dywizjonie rakietowym S-125 Newa, foto: R. Sienkiewicz;
4 - magazyn 61-12A w dywizjonie technicznym 78. pr S-200WE Wega, foto: arch. 78 pr OP.

 

Czas wspomagający pochłaniają czynności wstępne, konieczne do wykonania takich czynności jak: podjazd i ustawienie rakiety, podłączenie kabli, złącz, węży i czynności końcowe: odłączenie zasilania, hermetyzacja luków, zapis danych w dokumentacji technicznej i dostarczenie rakiety na kolejne stanowisko w potoku technologicznym.

W praktyce obsługi starają się skrócić te czasy drogą modernizacji oprzyrządowania technologicznego czy efektywniejszej organizacji pracy na stanowiskach technologicznych.

Na podstawie obserwacji pracy obsług prowadzonych na stanowiskach technicznych w wojskach rakietowych, opracowano normy czasu pracy na kolejnych stanowiskach potoku technologicznego i czas konieczny na przygotowanie pierwszej rakiety do stanu ostatecznej gotowości. Czasy te pozwalają na określenie wydajności dywizjonu technicznego w elaboracji rakiet w różnych warunkach pracy bojowej.

Na kolejnych rysunkach pokazane grafiki czasu, koniecznego na operację przy doprowadzania rakiet W-755 i W-860 do stanu ostatecznej gotowości bojowej, na podstawie doświadczeń z pracy bojowej wojsk.

Grafik dla rakiety W-755 przedstawiono na podstawie średnich czasów pracy (w dzień, w nocy, latem, zimą) obsług dywizjonu technicznego na oceny „dobrze” wraz z kontrolą aparatury pokładowej i przy przechowywaniu rakiet bez tar. Z grafiku widać, że najwięcej czasu pochłaniają czynności związane z kontrolą aparatury pokładowej rakiety, czas konieczny na tych stanowiskach, określa wydajność potoku technologicznego. Dlatego w wojskach rakiety przechowywane są w takich stanach (okresowa kontrola aparatury pokładowej), że nie jest konieczne przeprowadzanie kontroli aparatury pokładowej w czasie doprowadzania rakiet do stanu ostatecznej gotowości w potoku technologicznym.

Grafik czasu, koniecznego na operację przy doprowadzania rakiet W-755 (PZR S-75M) do stanu ostatecznej gotowości bojowej.
 

W procesie pracy bojowej, wszystkie stanowiska stopniowo wypełniają się rakietami i po zejściu pierwszej rakiety z potoku, na każdym stanowisku znajduje się rakieta.

Po zejściu z potoku pierwszej rakiety, wydajność dywizjonu technicznego będzie zależeć od tego stanowiska, na którym konieczny jest największy czas na wykonanie technologicznych operacji na rakiecie. Z rysunku widać, że w przypadku rakiet W-755 sprawdzanych przez KIPS, ogólna wydajność dywizjonu technicznego zależeć będzie od stanowiska Nr 2, a w wariancie bez sprawdzeń na KIPS, stanowisko Nr 4.

Tak więc, ogólne możliwości jednej nitki potoku technologicznego dywizjonu technicznego można określić wg wzoru:

gdzie:

n - ilość wydanych rakiet za czas T, szt.;

T - czas trwania pracy bojowej, min;

T_pr - czas, konieczny na przygotowanie pierwszej rakiety do stanu ostatecznej gotowości (w położenie transportowe), min;

T_max - maksymalny czas pracy z rakietą na jednym ze stanowisk potoku technologicznego, min;

α_wpt - współczynnik sprawności rakiet i oprzyrządowania technologicznego. [2]

Grafik czasu, koniecznego na operację przy doprowadzania rakiet W-860 (PZR S-200) do stanu ostatecznej gotowości bojowej.
 

Znając czas planowanej pracy obsług dywizjonu technicznego, czas na wykonanie pierwszej rakiety, największy czas pracy na jednym ze stanowisk elaboracji rakiet, a także ogólną liczbę wydawanych rakiet, można określić wydajność dywizjonu technicznego w różnych warunkach bojowych wg wzoru:

Q=n/T [rakiet/h]

Ze wzoru widać, że im mniejszy czas Tmax i Tpr tym wyższa wydajność pododdziału technicznego. Posługując się powyższymi wzorami można określić czas konieczny na przygotowanie do stanu ostatecznej gotowości określonej ilości rakiet.

W przypadku gdy stan obsług bojowych i oprzyrządowania technologicznego pozwala na uruchomienie równolegle “k” nitek potoku technologicznego, ilość wydanych rakiet określa wzór:

W zależności od stopnia przygotowania obsług czas Tpr i Tmax będzie się zmieniał. Na podstawie obserwacji pracy obsług określono normy obowiązujące dla dywizjonów technicznych:

Po analizie danych w tabeli widać, że wydajność pododdziałów technicznych, szczególnie przy pracy z rakietami doprowadzanymi do stanu ostatecznej gotowości ze sprawdzeniami aparatury pokładowej jest, z punktu widzenia gotowości bojowej dywizjonów, nie do przyjęcia.

Sposoby podwyższania wydajności pododdziałów technicznych:

• utrzymywanie w gotowości aparatury pokładowej rakiet w wyniku systematycznych sprawdzeń przez KIPS (AKIPS) przez cały okres ich eksploatacji;
• doskonalenie oprzyrządowania technologicznego w ramach projektów racjonalizatorskich;
• doskonałe przygotowanie obsług;
• wykonywanie wstępnych prac w trakcie kontroli wstępnej rakiet pozwalających na redukcję wielu czynności w czasie potoku technologicznego;
• nowa organizacja pracy uwzględniająca rezerwy osobowe w pododdziałach i zamienne specjalności.

Sprawdzanie aparatury pokładowej rakiety W-860 (PZR S-200) za pomocą AKIPS. [3]
 

Możliwości przewozu komponentów paliwa rakietowego
środkami dywizjonu technicznego.

Napełnianie rakiety W-860 utleniaczem za pomocą dystrybutora 5Ł62A. [3]
 

W wielu jednostkach w wyniku wprowadzania wyżej opisanych usprawnień, osiągnięto wydajność potoku technologicznego np. dla S-75M 14-15 rakiet/h i więcej. Zejście pierwszej rakiety z potoku notowano po 42 minutach i następnych co 4 minuty.

[ Do spisu treści ]

4. Przygotowanie rakiet na stanowiskach startowych
 

Zapas rakiet na stanowiskach startowych, jak wynika z doświadczeń wojsk, może być gromadzony w obiektach stacjonarnych (magazyny nr 7), na otwartych płaszczyznach w opakowaniach fabrycznych, na stelażach w specjalnie urządzonych ukryciach lub stojakach w różnych stanach gotowości.

W zależności od stanów gotowości utrzymywanych rakiet na stanowiskach startowych, warianty potoku technologicznego realizowanego przez PTOR mogą być wielorakie. Na kolejnym rysunku pokazano warianty potoku technologicznego dla PZR S-75M.

Schemat potoku technologicznego rakiet W-755 na PTOR.
 

Montaż i zbrojenie rakiet ze stanu długotrwałego przechowywania w tarze lub na stelażach, może być prowadzona na STZ PR-11B, na stelażach lub wózkach montażowych. Napełnianie rakiet paliwem i utleniaczem realizowano za pomocą etatowych środków dystrybucji, przy pomocy uproszczonych środków dystrybucji lub środków dystrybucji wykonanych siłami wojsk (estakady z urządzeniami pomiarowymi ). Technologia doprowadzania rakiet do stanu ostatecznej gotowości na PTOR była taka sama jak na stanowiskach technicznych dywizjonu technicznego.

Dla innych systemów schemat potoku technologicznego rakiet na stanowiskach PTOR był podobny do rozpatrywanego. Dzięki posiadaniu PTOR, zdecydowanie zmniejszał się czas potrzebny na przygotowanie rakiet do stanu ostatecznej gotowości na stanowiskach startowych.

[ Do spisu treści ]

5. Możliwości dowozu i dostaw rakiet
 

Dowóz rakiet ze stacji wyładowczych (baz uzbrojenia) realizowano siłami i środkami dywizjonu technicznego. Dostawa rakiet na stanowiska startowe realizowana była siłami i środkami dywizjonu technicznego i wolnymi STZ (PTM) dywizjonów rakietowych.

Pod pojęciem możliwości dywizjonu technicznego w zakresie dowozu rakiet na stanowiska techniczne w opakowaniach fabrycznych i dostawie rakiet w stanie ostatecznej gotowości na stanowiska startowe rozumiemy jego możliwość dowozu (dostarczania) etatowymi środkami maksymalnej ilości rakiet, zapewniając tym samym rytmiczną pracę potoku technologicznego i tym samym zapewniając gotowość bojową dywizjonów rakietowych.

Możliwości dowozu rakiet charakteryzują się: ilością i sprawnością techniczną środków dowozu i przeładunku rakiet; prędkości poruszania się po drogach dowozu; przygotowanie kierowców i operatorów dźwigów.

Do przewozy rakiet w opakowaniach fabrycznych (tarach) dywizjon techniczny posiada specjalne przyczepy.

Czas konieczny na jeden kurs w procesie dowozu rakiet obejmuje: czas przebywania kolumny w drodze do stacji wyładunkowej (bazy uzbrojenia); przyjęcia transportu i dokumentacji (dla pierwszego kursu); przeładunek rakiet, pirotechniki i ZCzZ na przyczepy transportowe i samochody ciężarowe; przeładunek dźwigami ładunków bojowych; czas przebywania kolumny w drodze do dywizjonu technicznego i czas rozładunku rakiet, pirotechniki i ZCzZ na stanowiskach technicznych.

Transport rakiet realizowany jest, jako zasada, kolumnami złożonymi z kilku przyczep i samochodów ciężarowych. Przy przewozie rakiet na małe odległości, efektywniejsze jest przewożenie rakiet pojedynczymi naczepami co pozwala na organizowanie ciągłej pracy dźwigów i tym samym przyspieszenie całej operacji przewozu rakiet.

Możliwości dywizjonu technicznego w zakresie dostarczania rakiet na stanowiska startowe dywizjonów zależne są od ilości STZ (TPM) i czasem ich zajętości. Czas potrzebny na jeden kurs STZ (TPM) będzie zależał od czasu przebywania kolumny z rakietami w drodze na stanowiska startowe, czasem, koniecznym do powrotu kolumny na stanowiska techniczne i czasem koniecznym na obsługę potoku technologicznego przez STZ i TPM.

W celu wysłania rakiet ze stanowisk technicznych na startowe, formuje się kolumny. Skład kolumny określa dowódca dywizjonu technicznego. W skład kolumny wchodzą także pojazdy zabezpieczenia (osobowy, ciężarowy i ciągnik zapasowy). Samochody zabezpieczenia poruszają się na czele i w ogonie kolumny, zapewniając bezpieczeństwo ruchu.

Za dowodzenie kolumną w marszu odpowiada dowódca kolumny. Jet on odpowiedzialny za terminowe dostarczenie, ochronę rakiet i dokumentacji. W dyspozycji dowódcy kolumny jest ochrona, środki łączności i sygnalizacji. Przed wyjazdem kolumny sprawdza się STZ (TPM) i samochody osłony, przy tym szczególną uwagę zwraca się na mocowanie rakiet, połączeń ciągników z naczepami, pracę układów hamulcowych. W czasie przewozu rakiet na stanowiska startowe w dywizjonie technicznym powinny być przygotowane do wyjazdu środki pomocy technicznej: ciągnik siodłowy, dźwig samojezdny, itp. Kolumna powinna posiadać podręczne środki ppoż.

Prędkość marszu kolumny z rakietami wynosi 40 km/h - przy marszu po drogach z twardą nawierzchnią, 20 km/h - po drogach gruntowych, 15 km/h - po bezdrożach. W okresie zimy na drogach ośnieżonych nie więcej niż 15 km/h, a na ostrych zakrętach i zjazdach nie więcej niż 5 km/h.

Dostawa rakiet na stanowiska startowe powinna być realizowana w określonych terminach i niezależnie od stopnia skażenia promieniotwórczego i chemicznego terenu. Kolejność dowozu rakiet do dywizjonów w czasie działań bojowych zależy od ich stanu zaopatrzenia w rakiety, położenia i wykonywanych zadań, i określana jest decyzjami dowódcy pułku. Za prawidłową organizację transportu, za bezawaryjną i na czas dostawę rakiet na stanowiska startową (do miejsca przeznaczenia) odpowiada dowódca dywizjonu technicznego.

[ Do spisu treści ]

6. Planowanie zabezpieczenia dywizjonów rakietowych w rakiety
 

Podstawą do planowania zabezpieczenia w rakiety są decyzje dowódcy pułku i wytyczne nadrzędnego sztabu. Planowanie i organizację dostaw rakiet do dywizjonów rakietowych organizuje sztab z zastępcą dowódcy pułku ds. technicznych. W pułku opracowuje się plan zabezpieczenia dywizjonów w rakiety. Ma on formę graficzną umieszczony na mapie albo na planszy z legendą. W części graficznej określa się: rozmieszczenie pododdziałów technicznych i dywizjonów rakietowych; drogi dostawy rakiet na stanowiska startowe i drogi manewru rakietami (główne i zapasowe) i odległości; miejsce rezerwy rakiet.

W legendzie podaje się: ilość i skład rakiet w pododdziałach technicznych i na stanowiskach startowych (wg stopnia ich gotowości); grafik wydajności pododdziałów technicznych; ilość zapasowych heterodyn i wolnych STZ (TPM) i paliwa rakietowego w dozach; czasy i kolejność dostarczania rakiet na stanowiska startowe; opis manewrów rakietami między dywizjonami; kolejność dostaw rakiet na stanowiska startowe, a także kolejność manewrów rakietami między dywizjonami.

Grafik zabezpieczenia w rakiety często jest częścią planu zastępcy dowódcy pułku ds. technicznych.

Wysoka gotowość pułku w znacznym stopniu zależeć będzie od prawidłowego podziału wg stopnia gotowości i rozmieszczenia zapasu rakiet. Prawidłowy podział wg stopnia gotowości rakiet polega na takim podziale i rozmieszczenia zapasu rakiet, przy którym powstają najbardziej sprzyjające warunki do pełnego wykorzystania możliwości ogniowych dywizjonów rakietowych i zabezpieczenie zapasu rakiet przed skutkami uderzenia jądrowego przeciwnika.

Ustanawiając wielkość zapasu rakiet w dywizjonie technicznym pułku i na stanowiskach startowych należy kierować się analizą czasu koniecznego na przygotowanie i dostawę rakiet na stanowiska startowe. Prawidłowość jest taka, że im więcej czasu potrzeba na przygotowanie rakiet i na ich dostarczenie, tym więcej rakiet powinno się utrzymywać na stanowiskach startowych.

Rozmieszczenie zapasu rakiet może być następujące: do 1,5 2 2 jednostek ognia rakiet w różnych stopniach gotowości na stanowiskach startowych i do 1 - 3 jednostki ognia rakiet w dywizjonie technicznym pułku. W celu podwyższenia gotowości zapasu rakiet na stanowiskach startowych, decyzją dowódcy pułku, rakiety mogą być przechowywane na STZ (TPM) w stanie pośredniej lub ostatecznej gotowości. Miejsce przechowywania zapasu rakiet wybiera się zgodnie z położeniem i zadaniami bojowymi dywizjonów.

[ Do spisu treści ]

7. Manewr gotowymi rakietami i jądrowymi ładunkami bojowymi
 

Podczas walki rozchód rakiet w dywizjonach rakietowych może być nierównomierny i przekraczać możliwości dywizjonu technicznego w zakresie ich elaboracji. Dlatego dowódca pułkiem powinien przewidzieć manewr gotowymi rakietami i jądrowymi ładunkami bojowymi między dywizjonami rakietowymi.

Warianty manewru powinny być zawczasu zaplanowane, przygotowane i materiałowo zabezpieczone. Przy organizacji manewru szczególną uwagę należy zwrócić na przygotowanie trasy, środków transportu rakiet i na stworzenie zapasu wymiennych heterodyn. Powinny być przygotowywane lądowiska dla śmigłowców i przystanie dla morskich (rzecznych) okrętów.

Manewr rakietami w ramach pułku można realizować:

a) między plutonami startowymi dywizjonu. Ten manewr przewidywany jest w przypadku awarii jednego z kanałów radiokierowania. Na rakietach, przypisanych do uszkodzonego kanału radiokierowania, dokonuje się zamiany klucza kodowego dla tego kanału.

Klucze kodowe rakiet PZR S-75M Wołchow.
 

b) między dywizjonami. Podczas walki manewr gotowymi rakietami między dywizjonami realizuje się na rozkaz ze stanowiska dowodzenia pułku. Przy planowaniu i realizacji danego manewru mogą być dwa warianty.

Wariant nr 1: Jeżeli w każdym dywizjonie jest zapas wymiennych heterodyn, to na stanowisku startowym dokonuje się zmiany heterodyn przybyłych rakiet na własne. Na tę operację wystarczy do 10 - 15 min (dla S-75M i S-125).

Wariant nr 2: Jeżeli w pułku brak zapasu zmiennych heterodyn, to wykonuje się zmiany kwarcu RNK (w klistronie) z jednoczesnym przestrojeniem kanału radiokierowania stacji naprowadzania rakiet. Przy tym do manewru gotowych rakiet, wcześniej zostają opracowane tabele częstotliwości we względnych skalach falomierza dla wszystkich zakresów. W wyciągi z tabeli wysyła się, w opieczętowanych przesyłkach, do wszystkich dywizjonów rakietowych. Wyciąg otwiera się się po sygnale ze stanowiska dowodzenia pułku. Tabele przygotowywane są przez służby techniczne pułku.

Tabela częstotliwości wg względnej skali falomierza dla ... pułku.
(wariant)

Manewr rakietami w danym przypadku realizowano następująco. Po podjęciu przez dowódcę pułku decyzji, skąd i dokąd dokonać manewr i jaką ilością rakiet, dowódcy dywizjonów dostawali rozkaz na otwarcie koperty z tabelą częstotliwości i przestrajali generator RNK na częstotliwość, odpowiadającą literze dostarczanych na stanowiska startowe rakiet.

W celu przygotowanie dywizjonu do strzelania przyjętymi z innego dywizjonu rakietami, średnio przygotowana obsługa, na zamianę kwarcu i przestrojenie generatora RNK S-75M, potrzebowała 35 - 40 minut.

Na czas realizacji manewru rakietami między dywizjonami składa się: czas na formowanie kolumny, czasu na marsz (w zależności od odległości), na zmianę (ustawienie) heterodyn, na doprowadzenie rakiet w bojowe położenie. Przy kalkulacji czasu na marsz brano pod uwagę długość tras, stan dróg, porę roku i warunki meteorologiczne. Wyniki kalkulacji czasu, potrzebnego dla realizacji manewru rakietami, w formie tabeli, nanoszone były na mapę decyzji dowódcy pułku.

[ Do spisu treści ]

8. Broń jądrowa i taktyka przeciwlotniczych wojsk rakietowych z roku 1969
 

Przeglądając dostępne materiały na temat historii przeciwlotniczych wojsk rakietowych w byłym ZSRR, można założyć, że pierwszym przeciwlotniczym zestawem rakietowym, posiadającym jądrowe ładunki bojowe był zestaw S-25 (SA-1 Guild) z rakietą 207T ( potocznie zwaną “Tatiana”).

O kolejnych PZR posiadających na uzbrojeniu rakiety z jądrowymi ładunkami bojowymi znajdzie Czytelnik informacje w artykułach:

• Elaboracja rakiet W-760 PZR S-75M Wołchow z głowicami specjalnymi.;
• Rakiety systemu S–200 z głowicami specjalnymi..

W Polsce były eksploatowane PZR S-75M Wołchow i S-200WE Wega lecz bez rakiet z jądrowymi ładunkami bojowymi

W dalszej części artykułu przedstawiono kilka faktów związanych z jądrowymi łądunkami bojowymi rakiet przeciwlotniczych na podstawie informacji zawartych w ówczesnej (z 1969 roku) taktyce wojsk rakietowych.

Przy użyciu rakiet przeciwlotniczych z jądrowymi ładunkami bojowymi, rakiety skrzydlate niszczone są efektem fali uderzeniowej, fali cieplnej, a pilotowane samoloty dodatkowo oddziaływaniem na załogi promieniowaniem przenikliwym.

Promień rażenia celów powietrznych zależy od wielu czynników przy danej mocy ładunku jądrowego i zależy od wysokości jego wybuchu. Na wykresie pokazana tą zależność dla ładunku jądrowego o mocy 8 kT. Jak widać na wykresie, na wysokościach do 30 km głównym czynnikiem rażącym cele powietrzne jest fala uderzeniowa.

Orientacyjne odległości, na których samoloty i skrzydlate rakiety rażone są falą uderzeniową, przedstawiono w tabeli:

Jak widać w tabeli, promień rażenia celów powietrznych rakietami z jądrowym ładunkiem bojowym mierzy się setkami i tysiącami metrów. Strzelanie takimi rakietami jest na tyle efektywne, że przy określeniu możliwości ogniowych można przyjąć prawdopodobieństwo rażenia celu pojedynczego i celu grupowego jedną rakietą, równe jeden.

Koniecznie trzeba mieć na uwadze fakt, że zastosowanie rakiet z jądrowym ładunkiem bojowym ograniczone jest bezpieczną i dopuszczalną wysokością wybuchu jądrowego. Za bezpieczną wysokość wybuchu jądrowego przyjmuje się taką, przy której przy ziemi nadciśnienie w przodzie fali uderzeniowej nie przewyższa 0,02 kg/cm2, impuls świetlny nie jest większy od 1 kal/cm2 i dawka promieniowania nie przekracza 10R.

Za dopuszczalną bierze się taka wysokość wybuchu, przy której wyżej wymienione czynniki nie przewyższają wartości odpowiednio 0,04 kg/cm2, 2 kal/cm2 i 50 R (w ciągu 4 dni). Przy tym możliwe są lekkie uszkodzenia obiektów i konieczne działania ochronne w stosunku do ludzi.

Wartości dopuszczalnych i bezpiecznych wysokości przy wybuchu jądrowego ładunku bojowego przedstawiono w tabeli:

[ Na początek strony.]

Bibliografia:
 
[1] - przedstawiony w artykule materiał opracowany został na podstawie podręcznika pod tytułem “Taktyka przeciwlotniczych wojsk rakietowych” - Wydawnictwo Wojskowe Ministerstwa Obrony ZSRR - 1969 rok i własnych doświadczeń autora;
[2] - α_wpt dla S-75M i S-125M przyjmuje się wartość 0,7 - 0,9;

[3] - “Album zdjęć urządzenia 5W28 - zał. nr 4” - “Главная История техники ПВО...”: http://historykpvo.narod2.ru/ - 28.11.2012 r.