Środki walki radioelektronicznej PZR S-75M Wołchow

Dalmierz RD-75 “Amazonka” i imitator SNR “Dubler”

Trwa wojna w Wietnamie (1957 - 1975). Latem 1965 roku do Wietnamu trafiają dwa pułki SA-75 Dzwina z sowieckimi obsługami. 24 lipca 1965 r., po raz pierwszy, ostrzelano trzema rakietami grupę czterech samolotów F-4C Phantom, jeden z nich został zestrzelony, piloci zdołali się katapultować i zostali wzięci do niewoli. W ramach odwetu, po trzech dniach, 54 samoloty F-105 Thunderchiet wzięły udział w ataku na domniemane pozycje ogniowe pułków SA-75. Efekt ataku, straty własne 6 samolotów F-105 i jeden RF-101 zestrzelonych głównie przez armaty plot. Atakowane dywizjony rakietowe okazały się atrapami wykonanymi z drewna. Faktyczne dywizjony rakietowe zostały przegrupowane na nowe pozycje bojowe i zamaskowane.

Tak więc, przez pierwszy miesiąc walk w Wietnamie pułki SA-75 zestrzeliły, według danych sowieckich, 14 amerykańskich samolotów przy rozchodzie 18 rakiet, według danych amerykańskich, 3 samoloty. Zalecono wykonywać loty na wysokościach do 1200 m i w przypadku ataku SA-75 wykonywać manewr przeciwrakietowy. Taktyka ta okazała się nie do końca skuteczna, gwałtownie wzrosły straty od ognia klasycznej artylerii przeciwlotniczej.

Pod koniec 1965 roku, według danych sowieckich zestrzelono 90 samolotów, według danych amerykańskich 13 samolotów. Dla SA-75 nastąpił okres pełnej weryfikacji jego możliwości bojowych. Taktyka działań bojowych ulegała ciągłej zmianie, zarówno zestawów SA-75 jak i amerykańskiego lotnictwa.

Po wielu eksperymentach w Siłach Powietrznych USA postanowiono wdrożyć w życie stary pomysł powstały podczas analizy możliwości zakłócania pracy centralnych stacji naprowadzania rakiet przeciwlotniczych pułków rakietowych S-25 Berkut, polegający na tym, że skutecznie można zakłócać stację nie jednym samolotem z zasobnikiem zakłócającym lecz formacją w składzie 4 samolotów, z zasobnikami zakłócającymi QRC-160, lecących w ściśle określonym szyku na wysokości 4600-6100 m.

Formacja samolotów z zasobnikami QRC-160 stosowanymi w Wietnamie podczas walk z PZR SA-75 Dzwina.
 

Wzajemna odległość samolotów w formacji miała wynosić około 300 - 450 m i po wysokości 75 - 150 m. W efekcie na wskaźnikach radarów widoczny był jeden duży obszar zakłóceń nie pozwalający na jednoznaczne naprowadzanie rakiety na cel. Jakie były wymierne efekty zastosowania tej metody zakłóceń stacji naprowadzania rakiet SA-75? Od października 1966 roku w ciągu 6 miesięcy Siły Powietrzne straciły 72 samoloty F-105 zestrzelone przez SA-75 Dwina i działa plot. Po wprowadzeniu do działań bojowych formacji F-105 z zasobnikami QRC-160, przez pół roku liczba zestrzelonych F-105 spadła do 23.

W marcu 1966 lotnictwo amerykańskie zastosowało pierwsze rakiety AGM-45 Shrike Anti-Radar Missile. Rakiety te naprowadzały się na źródło emisji fal elektromagnetycznych generowanych przez stacje naprowadzania rakiet (SNR) SA-75.

Rakieta naprowadzana na źródło sygnału SNR AGM–45 “Shrike”. Źródło: Wikimedia Commons – U.S. Air Force (Sgt. Scott Stewart).

Skuteczność SA-75 stawała się coraz mniejsza. Jesienią 1966 roku udała się do Wietnamu duża grupa specjalistów wojskowych i przemysłu zbrojeniowego ZSRR. Efektem tej wizyty była kolejna modernizacja SA-75 obniżająca dolną granicę strefy ognia do 300 m, bliższą granicę ognia od 5 km, możliwość prowadzenia skutecznej walki z udziałem AGM-45 Shrike, czas reakcji dywizjonu na otworzenie ognia skrócono do 30 s.

Wysoka efektywność amerykańskich działań w zakresie walki radioelektronicznej ujawniła się 15 grudnia 1967 r. podczas nalotu na Hanoi. W wyniku postawionych zakłóceń elektronicznych, 90 rakiet uległo samolikwidacji. Amerykanie wrócili po nalocie bez strat własnych.

Kolejna reakcja sowietów, przestrojenie systemów pokładowych rakiet na inne częstotliwości i zwiększenie mocy nadajnika odzewowego rakiety, pozwoliło na kolejne uzyskanie chwilowej przewagi na polu walki przez PZR SA-75.

Nad wyżej wymienionymi problemami intensywnie pracowano w ZSRR. Efektem tych prac był, między innymi, dalmierz RD-75 Amazonka i imitator SNR Dubler ściśle współpracujące z PZR S-75M Wołchow. Czy tego typu rozwiązania były stosowane w Polsce? Wygląda na to, że nie.

[ Do spisu treści ]

Na mocy Postanowienia KC KPZR i RM ZSRR nr 1234-528 z dnia 30 grudnia 1960r., przystąpiono w ZSRR do prac nad rakietą przeciwlotniczą z jądrową głowicą bojową RA-6 dla PZR S-75M Wołchow. Była to rakieta W-760 (15D) przeznaczona do niszczenia powietrznych celów grupowych. Rakieta została przyjęta na uzbrojenie 15 maja 1964 roku. W wydzielonych dywizjonach rakietowych przechowywano na samochodach transportowo-załadowczych PR-11DA po trzy rakiety w magazynach nr 7A, każda w oddzielnym izolowanym boksie.

Tymczasem w Wietnamie pojawiły się samoloty zwalczania obrony przeciwlotniczej EF-105F Wild Weasel III wyposażone w zasobniki walki radioelektronicznej i rakiety AGM-45 Shrike. Samoloty EF-105F Wild Weasel III miały możliwość stawiania zakłóceń radioelektronicznych w paśmie pracy SNR SA-75, w tym, w kanale naprowadzania rakiet i nadajników odzewowych rakiet, co doprowadzało do przerywania śledzenia rakiet i ich samolikwidacji lub wcześniejsze inicjowania komendy do wybuchu ładunku bojowego. Czy w tej sytuacji dalsze utrzymywanie w wydzielonych przeciwlotniczych dywizjonach rakietowych rakiet z głowicami jądrowymi miał sens? Miał, w przypadku rozwiązania problemów z zakłóceniami aktywnymi traktów SNR.

Lekarstwem na wyżej wymienione problemy miał być (i był) radiolokacyjny dalmierz RD-75 Amazonka zaprojektowany przez konstruktorów podległych ministerstwu przemysłu radiowego ZSRR (główny wykonawca Biuro Konstrukcyjne Kuncewskiego Zakładu Mechanicznego).

Prototyp dalmierza przeszedł badania zakładowe w Jednostce Wojskowej Nr 03080 w okresie od sierpnia 1966 r. do czerwca 1967 r. W wyniku przeprowadzonych badań i po wprowadzeniu stosownych zmian konstrukcyjnych, zarekomendowano dalmierz do badań poligonowych przez wojsko.

Głównodowodzący Wojskami PWO rozkazem nr 007 z dnia 8 kwietnia 1967 roku, zlecił dokonanie badań poligonowych, wyznaczając na przewodniczącego komisji płk Michajłucza N. N. Badania przeprowadzono w okresie od lipca do października 1967 roku. W wyniku przeprowadzonych badań RD-75 Amazonka został zarekomendowany do produkcji seryjnej i przyjęcie na uzbrojenie w pierwszej kolejności w przeciwlotniczych zestawach rakietowych posiadających na uzbrojeniu rakiety W-760 (15D) z głowicami jądrowymi.

[ Do spisu treści ]

Brak, w wyniku zakłóceń aktywnych stacji naprowadzania rakiet, odległości do celu, stwarzał trudne lub niemożliwe do wykonania zadanie zniszczenia celu powietrznego z zadanym prawdopodobieństwem. Właśnie rola urządzenia precyzyjnie określającego odległość do celu przypadła w udziale radiolokacyjnego dalmierza RD-75 Amazonka.

Dalmierze RD-75 Amazonka były w szczególności rozwijane w tych dywizjonach rakietowych S-75M w których na uzbrojeniu były także rakiety W-760 z głowicami jądrowymi. Dalmierz miał także wspierać strzelania z rakiet W-758, jednak prace nad tymi rakietami zostały przerwane Postanowieniem KC KPZR i Rady Ministrów ZSRR z dnia 22 września 1967 roku.

Dalmierz RD-75 rozwijany był nieopodal SNR S-75M (25 m) i wydawał dla SNR współrzędne odległości w przypadku gdy zakłócenia aktywne kanałów odbiorczych SNR nie pozwalały na pomiar odległości do celu. Otrzymanie od RD-75 odległości do celu konieczne było do określenia momentu startu rakiety, wypracowania jednorazowych komend i naprowadzania rakiety na cel metodą połowicznego wyprostowania, metodą zapewniającą w pełni wykorzystanie możliwości bojowych rakiet, w tym, między innymi, takich parametrów jak granice dopuszczalne stref ognia.

Dalmierz RD-75 Amazonka w położeniu bojowym.
 

Dalmierz RD-75 razem z aparaturą SNR zabezpieczał wykrycie, przechwyt, automatyczne i ręczne śledzenie celów, lecących z prędkościami do 3700 km/h, w przedziałach odległości, azymutu i kąta podniesienia, określanych przez SNR, i zobrazowania znaczników celu na wskaźnikach SNR.

RD-75 posiadał dwa kanały bloków pracujące na częstotliwościach znacząco różniących się od częstotliwości występujących w SNR. Przełączanie kanałów częstotliwości realizowane było w zależności od konkretnej wartości zakłóceń aktywnych. Przed zakłóceniami pasywnymi chroniły bloki selekcji poruszających się celów na tle zakłóceń pasywnych i odbić terenowych w każdym z kanałów RD-75 i zapewniających normalną pracę przy pasmach zakłóceń zadanych dla SNR-75W.

W celu zapewnienia współpracy SNR-75W i RD-75 konieczna była modernizacja SNR-75. Modernizacji podlegały elementy wyposażenia kabin: UW, AW, PW, RW i PRM i zapewniały, między innymi,:

• sprzężenie wg współrzędnych kątowych anten RD-75 i SNR-75W i sygnalizację położenia anteny RD-75;
• justowanie anteny RD-75 według azymutu przy rozwijaniu i zmianie pozycji;
• zobrazowanie sygnałów celu na wskaźnikach naprowadzania i ręcznego śledzenia według odległości w kabinie UW;
• zdalne zarządzanie i kontrola pracy RD-75 z kabiny UW;
• wypracowywanie przez SNR-75W współrzędnych odległości celów na podstawie danych RD-75;
• zarządzanie systemami wypracowania współrzędnych SNR-75W i RD-75;
• wykonywanie kontroli funkcjonowania RD-75 z kabiny UW.

RD-75 rozwijany był na pozycji ogniowej dywizjonu rakietowego S-75M w odległości, nie przekraczającej 25 m od kabiny PW SNR-75W. Aparatura i wyposażenie RD-75 instalowano w przyczepieniu RD (zmodernizowanej przyczepienie RPK-2). Do holowanie kabiny RD-75 stosowano ciągnik ATT.

Aparatura RD-75 rozmieszczona była w szafach czterech typów: szafy nadajników, odbiorników, kierowania i bloków funkcjonalnych.

W charakterze anteny RD-75 zastosowano asymetryczną podwójnie lustrzaną antenę, składającą się z lustra podstawowego, kraty polaryzującej i dwóch tub nadawczo-odbiorczych. Szerokość wiązki w kanale F1 wynosiła około 1°,1’ w kącie podniesienia i azymucie, natomiast w kanale F2 2°,12’ w kącie podniesienia i 1°48’ w azymucie.

Badano wzajemny wpływ pracy RD-75 na prace PZR S-200 i S-125. Przy oddaleniu 6,1 km RD-75 od RPC (stacja podświetlania celów) S-200 nie stwierdzono wzajemnych zakłóceń w pracy bojowej. Nie stwierdzono także wpływu pracy RD-75 na samonaprowadzające głowice rakiet W-860 odległe na 5,2 km od RD-75. Natomiast stwierdzono występowanie wzajemnych niesynchronicznych impulsowych zakłóceń na SNR S-125 i RD-75 przy wzajemnym oddaleniu 600 m.

[ Do spisu treści ]

AGM-45 Shrike był pierwszym pociskiem rakietowym klasy powietrze-ziemia przeznaczonym do niszczenia źródeł emisji fal elektromagnetycznych generowanych przez stację naprowadzania rakiet SA-75 Dwina. Pocisk, popularnie zwany ARM (Anti-Radiation Missile lub Anti-Radar Missile), był na uzbrojeniu USAF i US Navy. W państwach byłego Układu Warszawskiego stosowano nazwę: rakieta przeciwradiolokacyjna (RPR).

Prace nad pociskiem ARM rozpoczęto w 1958 roku pod nazwą ASM-N-10 w Centrum Uzbrojenia Marynarki Wojennej (Naval Weapons Center) w China Lake.

Pierwowzorem pocisku rakietowego ASM-N-10 była rakieta AAM-N-6/AIM-7C Sparrow III, ale miał większą głowicę bojową, mniejszy silnik rakietowy i mniejsze stateczniki. W czerwcu 1963 r., ASM-N-10 został przemianowany na AGM-45A. Produkcja dla USAF i US Navy na dużą skalę, pod nazwą AGM-45A-1, rozpoczęła się w Texas Instruments i Sperry Rand/Univac. Na uzbrojenie US Navy AGM-45A-1 wszedł w 1965 roku. Latem 1965 roku w Wietnamie pojawiły się, w składzie dwóch pułków, pierwsze przeciwlotnicze dywizjony rakietowe SA-75 Dwina.

Samolot F-105G Thunderchief z AGM-45 Shrike. Wyposażony był także w urządzenia ostrzegające i zakłócające systemy radioelektroniczne obrony przeciwlotniczej Wietnamu. Źródło: Wikimedia Commons.
 

AGM-45 Shrike posiadał głowicą naprowadzającą się na źródło promieniowania elektromagnetycznego. Odpalenie pocisku Shrike nie było łatwe, należało wystrzelić go w wiązkę radarową SNR z takiej wysokości, aby podążał on w kierunku SNR pod kątem 30°. Odległość ataku wynosiła około 15 km, którą Shrike przebywał w ciągu 50 sekund. Głowica naprowadzająca była nastrojona fabrycznie na konkretny typ stacji radiolokacyjnej, stąd wiele wersji pocisku (ca 20) i konieczność przewidywania z jakimi stacjami radiolokacyjnymi będzie miał pilot do czynienia podczas wykonywania zadania bojowego. Brak w systemie naprowadzania pocisku pamięci bieżących współrzędnych celu powodował, że po wyłączenia źródła promieniowania elektromagnetycznego (wyłączenie nadajników SNR), pocisk chybiał cel. Ta wada została szybko wykorzystana przez obsługi SNR SA-75 i w zasadach strzelania PZR S-75 pojawiły się następujące rekomendacje:

W pierwszej kolejności, jako zasada, ostrzeliwano cele bliższe jako potencjalne nosiciele rakiet przeciwradiolokacyjnych. W sytuacji gdy jednocześnie SNR i RSWP poszukiwały i śledziły cel, okresowo, na 15 sekund wyłączane były nadajniki SNR.

W celu wykrycia momentu startu RPR, prowadzono śledzenie w RS z ręczną regulacją wzmocnienia odbiorników do momentu pojawienia się szumów. Przejście na AS dokonywano przy odległości między celem a rakietą 10 km w przypadku gdy: RPR nie została wykryta do tego momentu; RPR wykryto lecz odległość między RPR i SNR była większa od 15 km.

Obrona SNR przed RPR polegała na wyłączeniu nadajników na odległości 5-7 km od lecącej RPR w kierunku SNR. W takiej sytuacji strzelanie odbywało się bez oceny rezultatów strzelania za pomocą SNR, nadajniki wyłączano po wybuchu ładunku bojowego ostatniej rakiety. Jeżeli start RPR nastąpił przed startem rakiet, to nie wykonywano startu rakiet i wyłączano nadajniki SNR. Ponowne włączenie SNR następowało po 15 - 20 sekundach.

Strzelanie do nosicieli RPR prowadzono jako zasada: trzema rakietami przy pasywnym trybie pracy SNR; dwoma rakietami w pozostałych sytuacjach.

Po wykryciu celu SNR pozostawała w rodzaju pracy odpracowania wskazania celu (z Wektora lub RSWP) z wyłączonymi nadajnikami. Naprowadzanie rakiet realizowano metodą TP przy znacznikach skali wskaźników SNR ustawionych na 75 km. Włączenie nadajnika wykonywano po 15 sekundach od startu pierwszej rakiety.

AGM-45 Shrike podczas prób poligonowych. Źródło: Wikimedia Commons – US Navy Naval Muzeum Uzbrojenia i Techniki.
 

W efekcie przyjętych zasad strzelania, efektywność AGM-45 Shrike spadła do 25%. Co nie zmieniało faktu, że AGM-45A był używany w walce przez wiele rodzajów samolotów taktycznych w Wietnamie, w tym przez A-4, A-6, A-7, F-4 i F-105G. Z racji prostoty konstrukcji AGM-45 i tym samym jego ceny, od 1962 roku wyprodukowano około 20 000 sztuk tych pocisków.

Oczywiście, trwały intensywne prace nad modyfikacją AGM-45 i tak, dla przykładu, wersja AGM-45B wprowadzona na uzbrojenie w roku 1970 posiadała zmodyfikowaną głowicą i silnik, jej podstawowe parametry taktyczno-techniczne były następujące:

• długość 3,05 m;
• rozpiętość skrzydeł 91,4 cm;
• średnica 20,3 cm;
• waga 177 kg;
• prędkość 2 Mach;
• zasięg 40 km;
• głowica bojowa 66,6-67,5 kg.

W tym czasie specjaliści sowieccy pracowali intensywnie nad radykalnym technicznym rozwiązaniem problemu obrony przed RPR.

[ Do spisu treści ]

Radykalnym rozwiązaniem problemów z obroną SNR przed rakietami przeciwradiolokacyjnymi był imitator SNR dla PZR S-75M Wołchow. Było to urządzenie rozwijane w odległości 500-700 m od SNR i generujące sygnały elektromagnetyczne stanowiące pułapkę dla RPR i ostatecznie “odciągające” RPR od SNR.

Imitator SNR zaprojektowany został przez konstruktorów podległych ministerstwu przemysłu radiowego ZSRR (główny wykonawca Biuro Konstrukcyjne Kuncewskiego Zakładu Mechanicznego) na mocy Postanowienia KC KPZR i RM ZSRR Nr 878-290 z dnia 22.09.1967 roku.

Badania zakładowe prototypu imitatora przeprowadzono w JW 03080 w okresie 15.09.1969 - 25.12.1969 rok. W wyniku przeprowadzonych badań kwalifikacyjnych imitatora w JW 03080 w okresie od 1.06.1971 do 30.07.1971 roku i po wprowadzeniu stosownych zmian konstrukcyjnych, zarekomendowano włączenie imitatora do III etapu modernizacji PZR S-75M Wołchow i przyjęcie na uzbrojenie w ramach III etapu modernizacji.

Antena i kontener WPU imitatora Dubler na posterunku maskującym bez rozbudowy inżynieryjnej. [1]
 

W skład imitatora SNR wchodziły:

• Posterunek maskujący (oddalony 500-700 m od SNR) w składzie:
• 2 kontenery (WPU-β i WPU-α) z wynośnymi nadajnikami w azymucie i kącie podniesienia, ciężar kontenera 3950 kg;
• 2 kontenery (MP11 i MP13) z obracającymi się (900 obr./min) 360° antenami w kanale azymutu i kącie podniesienia, , ciężar kontenera 420 kg;
• 2 kontenery (MP12 i MP14) z antenami zsynchronizowanymi, co do ich kierunku generowania sygnału, z antenami SNR w azymucie i kącie podniesienia,, ciężar kontenera 970 kg;
• kontener rozdziału zasilania w którym zainstalowano także przetwornik częstotliwości PSC-30 i transformator, ciężar kontenera 2200 kg;
• zasilanie: autonomiczna polowa stacja zasilania (np.: ESD-100) lub sieć przemysłowa 3x380V 50 Hz, 3x220V 500Hz);
• wyspecjalizowane przyczepy nr 1,2,3 typu 2PN2 do przewozu kabli i zapasowych części zamiennych;
• komplet kabli zasilających i sterujących urządzeniami;
• zapasowe części zamienne.

• Aparatura sprzęgająca posterunek maskujący i SNR pozwalająca na sterowanie pracą i kontrolę stanu pracy posterunku maskującego w składzie:
• blok D-68W w kabinie UW - pulpit sterowania i sygnalizacji pracy imitatora SNR;
• szafa D-70W w kabinie UW z blokami D-71W, D-72W, D-73W i D-170W - aparatura sprzężenia.

• Aparatura zapewniająca zmniejszenie wielkości emisji średniej wartości energii W.Cz. w reżimie pracy ekwiwalent w składzie:
• blok D-25 w kabinie PW;
• blok D-24 w kabinie PW;
• szafa K-70WW w kabinie AW z blokami K-77W i K-170WW.

• Aparatura detektora RPR w “zagrożonej strefie”, w składzie:
• szafa D-50W w kabinie UW z blokami D-51W, D-52W, D-53W, D-150W; blok C-51W w kabinie UW.

Za wyjątkiem sprzętu wymienionego w grupie posterunek maskujący, pozostała aparatura umieszczona była na kabinach PW, UW i AW. Sterowanie pracą imitatora odbywało się z kabiny UW. Imitator mógł pracować z jednoczesnym włączeniem SNR lub oddzielnie.

Z lewej kontener nadajnika WPU, z prawej przepusty falowodów i antena na posterunku maskującym imitatora Dubler z rozbudową inżynieryjną. [1]
 

Na podstawie szczątkowych informacji można założyć, że imitator SNR generował sygnały elektromagnetyczne na częstotliwościach i o strukturze bardzo zbliżonej do sygnału ochranianej SNR i o mocy pozwalającej na przejęcie w pierwszej kolejności sygnałów imitatora przez RPR wystrzeloną w rejonie SNR przez jej nosiciela.

Anteny obrotowe MP11 i M13 miały za zadanie “przejąć” RPR wystrzeloną przez jej nosiciela z dowolnego kierunku na SNR (szerokość wiązki 18°ą1°). Anteny MP12 i MP14 (szerokość wiązki 9°ą0,5°) zsynchronizowane z antenami SNR, były odpowiedzialne za oddziaływanie na RPR odpalane przez nosicieli co do których prowadzona była działalność bojowa SNR (wykrycie, śledzenie czy naprowadzanie rakiet).

Kontenery nadajników, anten i falowody na posterunku maskującym ukryte były w betonowych schronach (mogły pracować także poza umocnieniami inżynieryjnymi). Na zewnątrz były tylko niezbędne części anten. Kontenery anten były oddalone od kontenerów nadajników około 20-30 m. Wybuch ładunku bojowego RPR w rejonie posterunku nie powodował uszkodzeń aparatury podstawowej posterunku. Mało wrażliwe na uszkodzenia anteny, można było wymienić na sprawne w czasie 10 - 14 minut.

Detektor RPR. W przypadku wystrzelenia RPR w głównym listku wiązki SNR na kursie zbliżeniowym, detektor RPR po wykryciu jej w tak zwanej “strefie zagrożonej” na minimalnej odległości do 3 km od SNR wyłączała nadajniki SNR. Detektor nie reagował na RPR lecące na kursach oddalających i na odbicia od przedmiotów terenowych w reżimie pracy “SDC-03”. W reżimie pracy “Podświetlanie” moc sygnału odbitego od RPR była dostateczna dla detektora przy odległości RPR od SNR 20 km, w reżimie “Szeroka Wiązka” 16,5 km.

Podczas prób poligonowych w 1971 roku detektor RPR imitatora nie pracował poprawnie w przypadku występowania zakłóceń aktywnych ciągłych szumowych i impulsowych. Stawiało to pod znakiem zapytania sens istnienia detektora RPR.

Widok posterunku maskującego imitatora Dubler z rozbudową inżynieryjną. [1]
 

Podczas pracy nadajników imitatora w reżimie ekwiwalent, namierzenie ich prac było możliwe z odległości 500 m, natomiast z powietrza z wysokości 3000 m nie zarejestrowano symptomów pracy imitatora. Zapewniało to radiowe maskowanie imitatora na poziomie radiowego maskowania SNR. Podczas normalnej pracy imitatora na anteny, jego źródło emisji fal elektromagnetycznych rozpoznawane było z ziemi, za pomocą aparatury “Dniepr-1KM”, przy falowodach imitatora o długości 10 m, z odległości 35 km. Natomiast z powietrza sygnały generowane przez anteny obrotowe rejestrowano:

• z wysokości 6500 m, z odległości 135 km;
• z wysokości 8000 m, z odległości 300 km.

dla anten zsynchronizowanych z antenami SNR odpowiednio:

• z wysokości 5000 m, z odległości 240 km;
• z wysokości 8000 m, z odległości 350 km.

Konieczny czas na rozwijanie (zwijanie) imitatora, drużyna w składzie pięciu funkcyjnych, wynosił 3h 30’. Podczas rozwijania wspomagany był dźwig samojezdny typu np. K-61 i samochód do układania kabli typu GAZ-69.

Czas na osiągnięcie gotowości bojowej, od podania zasilania, wynosił 3 minuty. Czas niezbędny na przestrojenie podstawowe imitatora na częstotliwość chronionej SNR wynosił 60 minut.

W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania imitatora SNR, wykonywania prac profilaktycznych i utrzymania stałej gotowości do działań, etat dywizjonu S-75M wymagał uzupełnienia o stanowisko jednego starszego technika i jednego operatora, i doposażenia dywizjonu o jeden woltomierz WST-6, przenośny oscyloskop i amperowoltomierz typu AWO-5M. Czas niezbędny na wykonanie prac profilaktycznych siłami jednego funkcyjnego określono na:

• prace profilaktyczne tygodniowe - 3h 30’;
• prace profilaktyczne miesięczne - 12 h 45’;
• prace profilaktyczne półroczne - 60 h.

Dopuszczając warunkowo do przyjęcia na uzbrojenie imitator “Dubler” w 1971 roku, komisja rekomendowała następujące zasady pracy SNR w celu uzyskania efektywnej ochrony przed rakietami przeciwradiolokacyjnymi:

• do określania danych wejściowych do strzelania wykorzystywać wszelkie źródła informacji o celach powietrznych, zewnętrzne i autonomiczne.
• zminimalizować czas cyklu strzelania (np.: czas na wykrycie celu, czas przejścia na ręczne lub automatyczne śledzenie, czas przygotowania do startu rakiet, ocena rezultatów strzelań). Możliwe do uzyskania w wyniku intensywnego szkolenia obsług bojowych i wyrabiania w nich pożądanych nawyków i umiejętności.
• okresowe wyłączanie SNR w procesie pracy bojowej. Sprowadza się to do racjonalnego wykorzystania czasu pracy SNR, RD-75 i kanału naprowadzania telewizyjnego w czasie jednego cyklu pracy bojowej. Dotyczy to także skokowych zmian zakresu częstotliwości pracy środków radioelektronicznych SNR i RD-75. Czas pracy na jednej częstotliwości nie powinien przekraczać 10-15 s.
• zalecana jest jednoczesna praca SNR i WPU imitatora “Dubler”, pomimo działania anten obrotowych imitatora pozwalających na wczesne wykrycie pracy SNR i WPU. Odległość wykrycia SNR nie ma wpływu na odległość startu RPR. Praca SNR i WPU z wzajemnymi przerwami jest bardziej złożona i nie zalecana.
• efektywność przyjętej metody obrony przed RPR jest tym większa im mniejsza była różnica między parametrami sygnałów SNR i WPU (częstotliwość nośna, cykl powtarzania, długość impulsów i inne).
• przy wykryciu RPR na odległości ponad 20 km od SNR należało zmienić częstotliwość pracy SNR i WPU. Jeżeli sytuacja bojowa na to pozwalała, należało wyłączyć nadajniki SNR i po 5 - 10 s nadajniki WPU.
• o ile pozwalała na to sytuacja bojowa, w sytuacji zagrożenia RPR przechwyt celu powietrznego zalecano dokonywać na bliższej granicy strefy ognia, ograniczając w ten sposób do minimum czas pracy nadajników komend naprowadzania rakiet.

[ Do spisu treści ]

[1] “Album zdjęć nowo wprowadzanych środków do systemu S-75M3” - “Главная История техники ПВО...”: http://historykpvo.narod2.ru/ - 10.10.2012r.
[2]  “Protokół prac komisji dopuszczającej na uzbrojenie RD-75 Amazonka” - jak wyżej.
[3]  “Protokół prac komisji dopuszczającej na uzbrojenie symulator SNR Dubler” - jak wyżej.