Zasady strzelania
rakietami przeciwlotniczymi zestawu S-75M

( SA-2 Guideline )

Dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej S-75M Wołchow był małą jednostką wojskową, biorąc pod uwagę stan osobowy, i jednocześnie złożoną pod względem wyposażenia technicznego i przygotowania funkcyjnych do jego obsługi i użytkowania. Liczebność oficerów, chorążych i podoficerów zawodowych mieściła się w przedziale 40-60 osób.

Zasada pracy przeciwlotniczego zestawu rakietowego S-75M, wspomagana dowódczym systemem naprowadzania rakiet, wyglądała (w ogromnym uproszczeniu) następująco:

PZR S-75M Wołchow rozwinięty na poligonie w Ustce w ramach ćwiczenia Ocelot 99.

Stacja naprowadzania rakiet, po wykryciu celu na zadanym kierunku, określała jego bieżące współrzędne: odległość, azymut i kąt podniesienia. Na podstawie danych o prędkości celu i położeniu w przestrzeni, urządzenia wyliczające stacji określały granicę strefy ognia i moment startu rakiety.

Rodzaje pracy PZR S-75M podczas poszukiwania, śledzenia i naprowadzania rakiet na cel.

Start rakiety wykonywano z takim wyliczeniem, aby spotkanie rakiety z celem odbyło się na dalszej granicy strefy ognia. Po starcie rakiety, stacja wysyłała do rakiety impulsy zapytujące. Zamontowany na pokładzie rakiety nadajnik odzewowy wysyłał do stacji impulsy odzewowe. Na ich podstawie stacja określała bieżące współrzędne rakiety. Na podstawie bieżących współrzędnych celu i rakiety, stacja wyliczała konieczne dla wybranej metody naprowadzania, komendy (K1 i K2) i wysyłała je na pokład rakiety. Wartość komendy K1 i K2 zależała od miejsca usytuowania impulsu komendy między impulsami taktującymi, co ilustruje poniższy rysunek:

Sposób przesyłania informacji o wartości komend K1 i K2.

Jednorazowo wysyłane były także komendy na przygotowanie do pracy radiozapalnika i ładunku bojowego (K3 i K4). Radiozapalnik zabezpieczał wybuch ładunku bojowego niszczącego swoimi odłamkami cel powietrzny.

[ Zobacz również: PZR - S-75M Wołchow  (SA-2 Guideline) ]

Eksploatowany w dywizjonie sprzęt techniczny wymagał specjalistów z różnych dziedzin często “odległych” od siebie. Od kierowców pojazdów samochodowych, operatorów dźwigów, mechaników montażu, dystrybucji sprężonego powietrza, paliwa i utleniacza, mechaników zbrojenia, funkcyjnych wyrzutni rakiet, operatorów RS, zasilania, operatorów bloków elektronicznych, radioelektronicznych, planszecistów, łącznościowców, techników i inżynierów poszczególnych kabin i agregatów. Nie należy zapominać, że dywizjon rakietowy posiadał status oddziału gospodarczego i tu dochodzi wielu specjalistów z zakresu uzbrojenia klasycznego, służby samochodowej, obrony przed bronią masowego rażenia, ochrony dywizjonu i specjaliści służb kwatermistrzowskich.

Rekrutacja specjalistów do dywizjonów rakietowych odbywała się z udziałem wyższych uczelni wojskowych, szkół chorążych i ośrodków szkolenia. W Wojskowej Akademii Technicznej powstał w 1961 r. Wydział Elektromechaniczny Uzbrojenia Rakietowego przygotowujący przyszłych inżynierów do służby w dywizjonach rakietowych na stanowiskach związanych z eksploatacją rakiet i stacji naprowadzania rakiet. Do eksploatacji wyposażenia startowego przygotowywała inżynierów Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie. Do eksploatacji stacji naprowadzania rakiet (SNR) i stacji radiolokacyjnych wstępnego poszukiwania (RSWP) przygotowywała Wyższa Oficerska Szkoła Radiotechniczna w Jeleniej Górze i Centrum Szkolenia Specjalistów WRiA (CSS WRiA) w Bemowie Piskim. Specjalistów z zakresu elaboracji rakiet przygotowywała także Oficerska Szkoła Uzbrojenia w Olsztynie istniejąca do 1969 r. Funkcyjnych, żołnierzy służby zasadniczej w CSS WRiA.

[ Zobacz również: Elaboracja rakiet W-755 PZR S-75M Wołchow. ]
 

[ Do spisu treści ]

W dywizjonie rakietowym była grupa oficerów posiadająca szczególny zasób wiedzy, dotyczył on taktyki wojsk rakietowych, zasad strzelania przeciwlotniczymi rakietami zestawu S-75M i wiedzy o armiach obcych. Grupa ta szlifowała swoją wiedzę indywidualnie i zespołowo, podczas treningów pracy bojowej z udziałem trenażera AKKORD, treningów zgrywających prowadzonych z PłSD przez dowódce brygady (w tym w systemie zautomatyzowanym), ćwiczeń na szczeblu korpusu, dowódcy WOPK czy UW. Dodatkowo oficerowie utrwalali swoją wiedzę w CSS WRiA w ramach Wyższego Kursu Doskonalenia Oficerów, w Wojskowej Akademi Techniczne w ramach kursów specjalistycznych i w Akademii Sztabu Generalnego (obecnie Akademii Obrony Narodowej) na Wydziale Lotnictwa i Obrony Powietrznej (obecnie w ramach Wydziału Zarządzania i Dowodzenia).

Do grupy tej zaliczali się: dowódca dywizjonu, szef sztabu, pomocnik szefa sztabu, zastępca ds technicznych, szef służby uzbrojenia i elektroniki, dowódca baterii radiotechnicznej, dowódca baterii startowej i oficerowie naprowadzania. To z tej grupy oficerowie byli wyznaczani na dowódców zmniejszonych obsług bojowych (zwanych także: skróconymi grupami bojowymi) pełniących dyżury bojowe. Etatowo dowódcami obsług bojowych byli: dowódca, szef sztabu i zastępca ds. technicznych, pozostali wcześniej wymienieni oficerowie, pełnili obowiązki dowódcy obsług bojowych w ramach zamiennej specjalności (nieetatowo). Z historii WRiA OPK znane są przypadki, kiedy to na dyżurach bojowych służbę pełnili, jako dowódcy obsług bojowych, zastępcy ds. politycznych (22. dr OP m. Hel i 60. dr OP m. Olszewnica).

Podczas strzelań bojowych na poligonach dowódcami pełnych obsług bojowych byli dowódcy dywizjonów. To ich wiedza i oficerów naprowadzania decydowała o wyborze momentu startu rakiet i o ostatecznym powodzeniu lub nie, wykonywanego zadania bojowego.

Strzelania bojowe na poligonie w Aszułuku (w byłym ZSRR) czy na poligonie w Ustce były ukoronowaniem wysiłku szkoleniowego tej grupy oficerów i wszystkich specjalistów baterii radiotechnicznej, startowej i technicznej dywizjonu.

Przeglądając liczne materiały o historii przeciwlotniczych dywizjonów rakietowych napotykamy na informacje: “ ... dywizjon w roku ... odbył strzelanie bojowe na poligonie na ocenę ...” i “ ... przystąpił do pełnienia dyżurów bojowych ... ”. Lakoniczne stwierdzenie kryje za sobą ogromny wysiłek włożony przez stan osobowy dywizjonu w uzyskanie legitymacji bycia przeciwlotnikiem, skutecznym przeciwlotnikiem.

Dywizjon rakietowy to specyficzna jednostka wojskowa. Tu jakość wykonywanych czynności na sprzęcie bojowym przez każdego funkcyjnego (niezależnie od pełnionej funkcji w strukturze dywizjonu) decyduje o końcowym jego sukcesie. Błąd przy synchronizacji wyrzutni z kabiną PW w procesie rozwijania dywizjonu grozi brakiem przechwytu rakiet przez SNR, niewłaściwe napełnienie sprężonym powietrzem zbiornika kulistego rakiety (np. wilgotne powietrze) grozi blokadą maszynek sterowych rakiety, niewłaściwie wydana doza paliwa do rakiety (niedomiar) grozi tym, że rakieta nie osiągnie oczekiwanego punktu spotkania z celem, niestaranna praca operatora RS może doprowadzić do “zgubienia” celu czy przeoczenie np. momentu odpalenia przez cel rakiety przeciwradiolokacyjnej, i tak można mnożyć przykłady w nieskończoność.

Zakładamy, że funkcyjni dywizjonu wykonali poprawnie wszelkie czynności eksploatacyjne, sprzęt jest sprawny (kontrola funkcjonowania SNR dała pozytywne wyniki), dywizjon, na rozkaz z PłSD, osiągnął gotowość nr 1 i co dalej?

W tym miejscu wracamy do grupy oficerów wyznaczanych na dowódców zmniejszonych grup bojowych pełniących dyżury bojowe. Co powinni wiedzieć o zasadach strzelania PZR S-75M?

Pozornie sprawa jest prosta. Znamy możliwości bojowe PZR S-75M, wielokrotnie prezentowane w publikacjach granice strefy ognia: bliższa 7 km, dalsza 43 km, górna 30 km i dolna 100 (300 m). Sprawa się jednak komplikuje, bo tak naprawdę, granice strefy ognia zależą od wielu parametrów.

Rys. nr 1. Fragment ugrupowania bojowego 26. BR OP.

Dla przykładu, na powyższym rysunku przedstawiono wycinek ugrupowania obrony strefowej 26. Brygady Rakietowej OP w składzie czterech dywizjonów S-75M Wołchow. Na schemacie naniesiono strefy ognia dla dwóch wariantów, celu lecącego na wysokości 30 km i na wysokości 100 m dla celów lecących z prędkością <= 640 m/s i przy przyjętej metodzie naprowadzania rakiet PW (połowicznego wyprostowania) i K (do celów nisko lecących). Jak widać, różnice są kolosalne. Dla celu lecącego na wysokości 30 km głębokość strefy ognia wynosi 8 km, dla celu lecącego na wysokości 100 m głębokość strefy ognia wynosi 17 km. Do tego dochodzą jeszcze kąty zakrycia na małych wysokościach (wrysowane przykładowo dla 40. i 43. dywizjonu OP).

Co na to “Zasady strzelania przeciwlotniczymi rakietami PZR S-75M”? O złożoności problemu niech świadczy wykaz charakterystyk określających cel powietrzny i tym samym wymuszających podjęcie stosownych działań w ramach możliwości bojowych sprzętu:

• wielkość znacznika na ekranie RLS (cel pojedynczy czy grupowy);
• wielkość SPO celu (mała - rakieta skrzydlata, duża - bombowiec);
• parametry lotu celu (prędkość, wysokość, parametr kursu i charakter ich zmian);
• możliwości prowadzenia walki radioelektronicznej (cel stawiający zakłócenia aktywne lub pasywne czy lecący pod przykryciem zakłóceń);
• nosiciel rakiet przeciwradiolokacyjnych.

Dodać należy, że dywizjon rakietowy z PZR S-75M mógł prowadzić ogień do celów lecących na kursach zbliżeniowych i w pościgu (zamiennie stosowano pojęcie “w dogon” - strzelanie na kursach oddalających). Minimalny cykl strzelania do celów nie wykonujących manewrów trzema rakietami na dalszej granicy strefy ognia wynosił 1,5 minuty bez konieczności przeładowywania wyrzutni i 2 minuty w przypadku konieczności załadowania wyrzutni rakietami.

[ Zobacz również: Osiąganie gotowości bojowej nr 1 przez siły dyżurne WRiA WOPK. ]

[ Zobacz również: Możliwości przykrycia bronionego obiektu strefą ognia przeciwlotniczego zestawu rakietowego. ]
 

[ Do spisu treści ]

Po otrzymaniu rozkaz z PłSD na osiągnięcie gotowość nr 1 lub gotowości do startu rakiet, dywizjon wykonywał następujące czynności:

• analizę i ocenę sytuacji powietrznej, w tym występowanie zakłóceń radioelektronicznych;
• włączenie środków bojowych dywizjonu i przeprowadzenie kontroli funkcjonowania;
• przygotowanie rakiet do strzelania;
• ocenę gotowości dywizjonu do strzelania;
• udokładnienie zadania otrzymanego z PłSD;

W wyniku oceny sytuacji powietrznej i zakłóceń dowódca określał:

• ilość celów powietrznych wchodzących w strefę ognia, czas ich podlotu do strefy ognia i częstotliwość wchodzenia w strefę ognia;
• charakter celów (pojedynczy, grupowy) i stopień ich ważności;
• rodzaj zakłóceń radioelektronicznych i sposób przeciwdziałania;
• prawdopodobny zamiar przeciwnika powietrznego;
• możliwość wykonania manewrów przeciwrakietowych przez przeciwnika powietrznego;
• możliwość użycia przez przeciwnika powietrznego rakiet przeciwradiolokacyjnych i rakiet skrzydlatych;
• obecność w przestrzeni powietrznej własnego lotnictwa i możliwość jego wejścia w strefę ognia dywizjonu;
• możliwości dywizjonu ostrzelania celów i zabezpieczenia w rakiety.

Włączenie środków dywizjonu (RSWP i SNR) powinno nastąpić na rubieżach określonych w tabeli:

Tabela nr 1

Kontrolę funkcjonowania SNR przeprowadzano za każdym włączeniem środków dywizjonu a także na rozkaz dowódcy dywizjonu w czasie przerw w odpieranych nalotach w przypadku długotrwałej pracy bojowej dywizjonu. Przy przyspieszonym włączaniu SNR wykonywano skróconą kontrolę funkcjonowania stacji.

Ćwiczenia Ocelot 99 - poligon Ustka. Ładowanie rakiety (nr 20DP7214024) PZR S-75M Wołchow na wyrzutnię.

Ilość rakiet włączanych na przygotowanie określał dowódca PłSD (w działaniach samodzielnych - dowódca dywizjonu). Rakiety były włączane na przygotowanie równolegle z włączaniem synchronizacji wyrzutni. Czas konieczny na przygotowania rakiet wynosił 20 sekund dla rakiet 20DSU.

Przy ocenie gotowości dywizjonu do strzelań uwzględniano:

• gotowość do pracy bojowej środków dywizjonu;
• ilość rakiet i stopień ich gotowości;
• gotowość stanu osobowego dywizjonu.

Zadanie otrzymane z PłSD mogło dotyczyć:

• zniszczenia konkretnego celu ( wskazanie celu w systemie zautomatyzowanym lub foniczno-ręcznym);
• sektora w którym dowódca dywizjonu samodzielnie podejmował decyzję o kolejności niszczenia celów.

[ Do spisu treści ]

Proces bezpośredniego przygotowania do strzelania obejmował:

• ocenę zakłóceń na wskaźnikach SNR w pasywnym reżimie pracy;
• włączenie nadajników SNR;
• włączenie synchronizacji wyrzutni i rakiet na przygotowanie;
• przechwyt i śledzenie wskazanego celu powietrznego;
• ocenę zasadności dokonania pozornego startu;
• ocenę występowania ilości i typu zakłóceń radioelektronicznych w kanałach celu i rakiety;
• udokładnienie możliwości wykonania manewru przeciwrakietowego przez cel powietrzny;
• udokładnienie charakteru i typu celu;
• wybór rodzaju pracy bojowej SNR;
• wybór sposobu śledzenia celu;
• wybór metody naprowadzania rakiet;
• wybór sposobu wybuchu ładunku bojowego i pracy radiozapalnika;
• określenie rodzaju strzelania i rozchodu rakiet;
• wybór skali odległości na wskaźnikach oficera naprowadzania;
• wybór reżimu bezpieczeństwa obiektów naziemnych;
• przygotowanie wejściowych danych do strzelania;
• podłączenie znaczników APS do jednego ze wskaźników naprowadzania;
• określenie momentu startu rakiet.

Włączenie synchronizacji wyrzutni wykonywano po obrocie anten na kierunek celu powietrznego i nie bliżej od rubieży podanej w tabeli:

Tabela nr 2

Poszukiwanie i śledzenie cel za pomocą SNR realizowany był w rodzaju pracy “Wąska wiązka” i “Szeroka wiązka”. Rodzaj pracy “Wąska wiązka” stosowano przy wykrywaniu celu znajdującego się na odległościach powyżej 70 km. Rodzaj pracy “Szeroka wiązka” stosowano podczas:

• wykrywaniu celu na odległościach poniżej 70 km;
• wykrywaniu celu na małych wysokościach;
• spodziewanych celach nosicielach rakiet przeciwradiolokacyjnych;
• braku informacji o odległości do celu.

Strzelanie odbywało się w rodzaju pracy SNR “Szeroka wiązka” lub “Podświetlanie”. Rodzaj pracy “Szeroka wiązka” stosowano podczas strzelania do celów:

• typu bombowiec i celów grupowych przy braku zakłóceń radiolelektronicznych;
• niskolecących, naziemnych i nawodnych;
• nosicieli rakiet przeciwradiolokacyjnych.

Rodzaj pracy “Podświetlanie” stosowano, jako zasadę, do celów o małych gabarytach i celów lecących w zakłóceniach aktywnych. Przejście z rodzaju pracy “Podswietlanie” w rodzaj “Szeroka wiązka” wykonywano w przypadku zagubienia celu.

Przy braku zakłóceń radioelektronicznych rekomendowano start rakiet w rodzaju pracy “Wąska wiązka” z późniejszym przejściem w rodzaj pracy “Podświetlanie” podczas strzelań do: celów szybko lecących typu SR-71 we wszystkich głębokościach strefy ognia i celów powietrznych typu rakiety skrzydlate na odległościach do 33 km.

W zależności od charakteru znacznika celu na wskaźnikach SNR, stosowano następujące sposoby śledzenia celu: automatyczne śledzenie (AS), ręczne śledzenie (RS) i mieszane śledzenie.

AS było zasadniczym sposobem pracy podczas śledzenia pojedynczego celu przy braku zakłóceń aktywnych. RS stosowano podczas strzelań w warunkach zakłóceń aktywnych, do celów grupowych, a także do celu pojedynczego w przypadku braku możliwości śledzenia go w rodzaju pracy automatycznej. Mieszane śledzenie stosowano w przypadku braku możliwości AS, chociażby w jednym kanale współrzędnych. Przejście z RS na AS w dowolnej współrzędnej podczas naprowadzania rakiety na cel dopuszczalne było tylko jeden raz i pod warunkiem, że odległość rakiety do celu wynosiła ponad 10 km.

W zależności od warunków strzelania, stosowano następujące metody naprowadzania rakiet:

• K, podczas strzelań do celów lecących na wysokościach 5 km i mniejszych;
• połowicznego wyprostowania, podczas strzelań do celów lecących na wysokościach powyżej 5 km z prędkością powyżej 420 m/s;
• trzech punktów, podczas strzelań do celów lecących na wysokościach powyżej 5 km z prędkością do 420 m/s;
• trzech punktów - I87W, podczas strzelań do celów stawiających zakłócenia aktywne i braku odległości do celu.

Wybór metody naprowadzania wykonywany był przed startem rakiet, przy tym w każdym kanale naprowadzania mogła być zastosowana inna metoda naprowadzania.

Zmiana metody naprowadzania rakiet dopuszczalna była po ich starcie, tylko w przypadku konieczności przejścia na metodę TP-I87W.

W zależności od warunków strzelania, przyjmowano następujące sposoby wybuchu ładunku bojowego rakiety:

• od radiozapalnika;
• od komendy K3.

Od komendy K3 inicjowano wybuch ładunku bojowego podczas strzelania do balonów, do celów lecących poniżej 100 m nad ziemią, 200 m nad wodą i do celów naziemnych i nawodnych. Wybór sposobu wybuchu ładunku bojowego następował przed startem rakiety.

W zależności od warunków strzelań i postawionego zadania strzelano:

• serią rakiet (do trzech) z przerwami w serii wynoszącej 6 sekund;
• pojedynczymi rakietami - start kolejnej rakiety następował po ocenie rezultatów bieżącego strzelania.

Strzelania serią rakiet było zasadniczym sposobem prowadzenia działań bojowych, pojedynczymi rakietami prowadzono strzelanie do: balonów, śmigłowców, celów naziemnych i nawodnych.

W zależności od sytuacji powietrznej dane wejściowe do strzelania określano w oparciu o planszet, dane z RSWP i tabele lub APS.

[ Do spisu treści ]

Wypracowywanie danych wejściowych do strzelania w oparciu o planszet i dane tabelaryczne RSWP.

W praktyce nie stosowano tej metody wypracowywania danych do strzelania lecz podczas pracy bojowej planszety były aktywne, i nanoszono na nie sytuację powietrzna na wypadek powstania nieprzewidzianych problemów z łącznością z PłSD, kłopotami z automatycznymi systemami dowodzenia lub niemożnością zastosowania APS.

Do wypracowania danych za pomocą planszetu posługiwano się linijką i tablicami granic strefy ognia. Na podstawie informacji o wysokości celu uzyskanej z PłSD lub RSWP, planszecista wybierał właściwą skalę odległości na linijce.

Kurs celu nanosił planszecista na planszet na podstawie trzech lub więcej grup informacji o celu, na podstawie odległości i azymutu celu (lub wg kodowanych kwadratów) z kanału meldowania o sytuacji powietrznej lub RSWP. Za pomocą linijki określał parametr lotu celu (P_c) w stosunku do dywizjonu. Na podstawie danych o wysokości, prędkości i parametru lotu celu, z tabeli nr 3a i 3b określano odległość startu rakiety na dalszą granicę strefy ognia (d_ds), wg tabeli nr 4 odległość startu rakiety przy strzelaniu do celów manewrujących (d_bs i d_ds).

Tabela nr 3a

Tabela nr 3b

Wymagana odległość startu rakiet
przy ostrzelaniu celu na dalszej granicy strefy ognia na pasywnym odcinku toru lotu rakiety [km]
 

Tabela nr 4

Granice strefy startu przy strzelaniu do celów manewrujących.
(V_c ≤ 420 [m/s])
 

[ Do spisu treści ]

Wypracowywanie danych wejściowych do strzelania w oparciu o APS.

Był to zasadniczy sposób wypracowywania danych wejściowych do strzelania. Przyrząd APP-75W (dalej jako APS) był przeznaczony do przygotowania danych do strzelania do celów lecących na wysokościach do 30 km i prędkościach V_c ≤ 1100 m/s.

Rys. nr 2. Szkic ekranów wskaźników oficera naprowadzania SNR PZR S-75M.

Określenie danych wejściowych do strzelania za pomocą APS rozpoczynano po stabilnym śledzeniu celu wg następujących zasad:

• określenie lub udokładnienie, na podstawie analogowych wskaźników przyrządów “Wysokość” i “Prędkość” bloku I88W wartości h_c i V_c, a wg przyrządu “Parametr” - wartość parametru kursowego celu P_c (przy tym na bloku I88W powinna świecić się lampka “Obecne ß cos Ɛ”).
• ustawienie lub udokładnienie ustawienia przełącznika “V₁ - V₂ - V₃” bloku I88W w zależności od prędkości celu (V₁ ≤ 420 m/s, 420 m/s < V₂ ≤ 640 m/s, V₃ > 640 m/s);
• ustawienie wybranej metody naprowadzania;
• włączenie APS i ocena wartosci d_d, d_w, d_b po ich odpracowaniu na ekranie wskaźników naprowadzania. Przy włączonym APS znacznik d_d pojawiał się praktycznie natychmiast, a znaczniki d_b i d_w po około 5 - 10 sekundach

Oficer naprowadzania obserwował znacznik d_w, dokonując startu pierwszej rakiety w momencie jego zrównania z dalszą granicą strefy ognia lub na rozkaz dowódcy dywizjonu.

Przed naciśnięciem przycisku “Start” należało się upewnić czy:

• znacznik d_w znajduje się między znacznikami d_d i d_b;
• znacznik d_b znajduje się bliżej (na ekranie oficera naprowadzania poniżej ) znacznika d_d.

Przy strzelaniu do celów manewrujących, moment startu wybierano wtedy gdy znacznik d_w był na 10 - 15 km bliżej znacznika d_d, jednak nie bliżej d_b.

[ Do spisu treści ]

W zależności od możliwości manewrowych celu powietrznego start pierwszej rakiety przeprowadzano:

• na dalszej granicy strefy startu - do celu posiadającego ograniczonymi zdolnościami manewrowymi (bombowce strategiczne i samoloty rozpoznawcze, szybkie i wysoko lecące) moment startu wybierano za pomocą APS lub wg tabeli nr 3a i 3b;
• w gwarantowanej strefie startu - do celów posiadających duże możliwości manewrowe (taktyczne samoloty rozpoznawcze, myśliwsko-bombowe i szturmowe) moment startu określano wg APS przy znajdowaniu się znacznika db na 10-15 km bliżej d_d, nie bliżej jednak znacznika d_b lub wg tabeli nr 4;
• w środku strefy startu - do celów o małej SPO. Moment startu wybierany był przy położeniu znacznika d_b w środkowej części strefy ognia.

Rys. nr 3. Granice strefy ognia przy strzelaniu do celów lecących z prędkością ≤ 420 m/s.

Tabela nr 5

Chaakterystyki strefy ognia
(metody naprowadzania: K, TP i TP-I87W i V_c ≤ 420 m/s q ≤ 90°)
 

Do ostrzelania pojedynczego celu, jako zasadę, stosowano trzy rakiety. Do ostrzelania celu nie manewrującego lecącego na kursie spotkaniowym, na aktywnym odcinku lotu rakiety na wysokościach od 1 do 20 km, przy parametrze kursowym od 0 do 15 km, V_c ≤ 640 m/s i stabilnym AS, przeznaczano dwie rakiety.

Rys. nr 4. Granice strefy ognia przy strzelaniu do celów lecących z prędkością 420 m/s < Vc < 640 m/s.

Tabela nr 6

Chaakterystyki strefy ognia
(metody naprowadzania: PW, K i 420 m/s < V_c ≤ 640 m/s q ≤ 70°)
 

5.1. Właściwości strzelania do celów szybkich (V_c > 640 m/s).

Po wykryciu celu w rodzaju pracy SNR “Wąska wiązka” i przejęcie śledzenia w trybie RS, przed startem rakiet należało przejść w rodzaj pracy “Podświetlanie” jeżeli był to cel o małej SPO lub w rodzaj pracy “Szeroka wiązka” jeżeli był to cel o dużej SPO. Start rakiet, jako zasada, przeprowadzano przy zakresie 150 km na wskaźnikach i RS. Przejście na AS przeprowadzano po przełączeniu zakresu na 75 km. Po rozpoczęciu stabilnego śledzenia na AS dokonywano przejścia na AP.

Rys. nr 5. Granice strefy ognia przy strzelaniu do celów lecących z prędkością 640 m/s < Vc < 1000 m/s.

Tabela nr 7

Chaakterystyki strefy ognia
(metody naprowadzania: PW 640 m/s < V_c ≤ 1000 m/s q ≤ 50°)
 

Przy strzelaniu w rodzaju pracy “Wąska wiązka”, startu rakiet wykonywano po przejęcie celu na AP i rodzaj pracy “Podświetlanie”.

Strzelania powadzone były tylko na kursach spotkaniowych i na aktywnym odcinku lotu rakiety. Metoda naprowadzania rakiet PW.

Cele o dużej SPO ostrzeliwano na dalszej granicy strefy ognia, cele o małej SPO w środkowej części strefy ognia.

5.2. Właściwości strzelania do nosicieli rakiet przeciwradiolokacyjnych.

Strzelanie do celów nosicieli RPR prowadzono z możliwie maksymalnie skróconym czasem pracy nadajników SNR w rezultacie:

• przygotowania wstępnych danych do strzelania w oparciu o zautomatyzowany system dowodzenia lub RSWP;
• włączenie nadajników SNR na minimalnej rubieży określonej w tabeli nr 2;
• skrócenie czasu na wykrycie i przejęcia na RS.

W pierwszej kolejności, jako zasada, ostrzeliwano cele bliższe jako potencjalne nosiciele RPR. W sytuacji gdy jednocześnie SNR i RSWP poszukiwały i śledziły cel, okresowo, na 15 sekund wyłączane były nadajniki SNR.

W celu wykrycia momentu startu RPR, prowadzono śledzenie w RS z ręczną regulacją wzmocnienia odbiorników do momentu pojawienia się szumów. Przejście na AS dokonywano przy odległości między celem a rakietą 10 km w przypadku gdy:

• RPR nie został wykryty do tego momentu;
• RPR wykryto lecz odległość między RPR i SNR była > 15 km.

Obrona SNR przed RPR polegała na wyłączeniu nadajników na odległości 5-7 km od lecącej RPR w kierunku SNR. W takiej sytuacji strzelanie odbywało się bez oceny rezultatów strzelania za pomocą SNR, nadajniki wyłączano po wybuchu ładunku bojowego ostatniej rakiety. Jeżeli start RPR nastąpił przed startem rakiet, to nie wykonywano startu rakiet i wyłączano nadajniki SNR. Ponowne włączenie SNR następowało po 15 - 20 sekundach.

Przy strzelaniu do celów stawiających aktywne zakłócenia szumowe, śledzenie celu realizowano na podstawie znaczników zakłóceń na wskaźnikach SNR w pasywnym rodzaju pracy. Włączenie nadajników następowało po 15-20 sekundach po starcie pierwszej rakiety.

Strzelanie do nosicieli RPR prowadzono jako zasada: trzema rakietami przy pasywnym trybie pracy SNR; dwoma rakietami w pozostałych sytuacjach.

Przy strzelaniu do niemanewrującego celu, lecącego c V_c ≤ 420 m/s i P_c ≤ 15 km na wysokościach od 1 do 20 km, dopuszczano start rakiety wg danych APS w rejonie dalszej granicy strefy ognia.

Po wykryciu celu SNR pozostawała w rodzaju pracy odpracowania wskazania celu (z Wektora lub RSWP) z wyłączonymi nadajnikami. Naprowadzanie rakiet realizowano metodą TP przy znacznikach skali wskaźników SNR ustawionych na 75 km. Włączenie nadajnika wykonywano po 15 sekundach od startu pierwszej rakiety.

[ Do spisu treści ]

5.3. Właściwości strzelania do celów lecących na małych wysokościach (h_c < 5 km).

Poszukiwanie i wykrywanie celów, lecących na małych wysokościach i poniżej poziomu pozycji startowej dywizjonu, prowadzono wg danych z PłSD i RLS pododdziałów wojsk radiotechnicznych. Poszukiwanie za pomocą SNR realizowano na zakresie 75 km jednocześnie z RSWP i przy włączonej synchronizacji wyrzutni. W celu wyeliminowania odbić od przedmiotów terenowych znajdujących się na odległościach mniejszych niż 75 km, włączano system automatycznej regulacji wzmocnienia i blok selekcji celów ruchomych. W przypadku występowania intensywnych odbić od przedmiotów miejscowych powyżej 75 km, poszukiwanie prowadzono na zakresie 150 km.

Strzelanie prowadzono przy pracy SNR na zakresie 75 km. Jeżeli wg danych PłSD (RSWP) cel znajdował się na odległości nie większej niż 20 km od dywizjonu i celu nie wykryto w czasie 10 sekund, przeprowadzano pozorny (elektroniczny) start rakiety bez dalszego jego poszukiwania SNR.

W celu określenia możliwości zwalczania celów na małych wysokościach, dla SR i RSWP wykonywano mapy odbić od przedmiotów miejscowych i rubieże stref ognia ograniczone kątami zakrycia od przedmiotów terenowych.

Strzelanie do celów lecących poniżej 5 km prowadzono w rodzaju pracy “H<5” lub “H<1”. Rodzaj pracy “H<1” stosowano tylko przy występowaniu odbić lustrzanych sygnałów.

Włączenie lub wyłączenie rodzaju pracy “H<5” i “H<1” dopuszczalne było przy odległości między rakietą i celem nie mniejszej niż 10 km.

Zasadniczym sposobem śledzenia niskolecących celów w rodzaju pracy “H<5” był tryb mieszanego śledzenia z ręcznym podśledzaniem. Przy tym jako zasadę, stosowano RS w powiązaniu z płaszczyzną w kącie elewacji. Przy rodzaju pracy “H<1”, jako zasadę, stosowano RS we wszystkich współrzędnych śledzenia.

Moment wybuchu ładunku bojowego rakiety PZR SA-2 Guideline, naprowdzanaj na samolot F-105D Thunderchief. Wietnam, około 1965-1970 r. Foto: USAF - National Museum of the U.S. Air Force.

Przy wybuchu ładunku bojowego od komendy K3, jeżeli było to możliwe, stosowano AS w odległości.

Podczas strzelanie do celów niskolecących stosowano metodę naprowadzania rakiet K i wybuch ładunku bojowego, jako zasadę, od radiozapalnika. Podczas strzelania do celów lecących pod kątem elewacji poniżej 1,5° (Ɛ < 4,5°), wprowadzano rodzaj pracy radiozapalnika: “USU NLC” (uniwersalny przyrząd selekcji celów niskolecących).

Do celów lecących na wysokościach poniżej 100 m nad ziemią (200 m nad wodą), strzelania prowadzono z wybuchem ładunku bojowego od komendy K3.

Strzelanie do celów, lecących poniżej pozycji startowych dywizjonu, możliwa była przy locie celu pod kątami w elewacji do - 3° i na odległości nie większej jak 20 km.

W przypadku wykrycia i śledzenia celu nagle pojawiającego się na odległościach:

• powyżej 20 km, wypracowywano dane do strzelania na podstawie APS;
• 20 - 12 km, prowadzono natychmiastowy strzelanie do celu;
• poniżej 12 km, wykonywano pozorny strzał i następnie realizowano procedury strzelania w pościgu.

Po przechwycie i śledzeniu celu oddalającego się na odległościach:

• 6 - 12 km, wykonywano natychmiastowy start do celu;
• powyżej 12 km, wypracowywano dane do strzelania na podstawie APS.

[ Do spisu treści ]

5.4.Właściwości strzelania do celów oddalających się (w pościgu).

Strzelanie w pościgu prowadzono do celów nie zniszczonych na kursach spotkaniowych. Strzelanie w pościgu było możliwe do celów lecących z prędkością do 420 m/s na wysokościach do 25 km.

Strzelanie w pościgu do celów lecących z parametrem mniejszym od 12 km, prowadzono po przerzucie anten SNR. Wybuch ładunku bojowego tylko od radiozapalnika. Metoda naprowadzania rakiet K lub TP.

Tabela nr 7

Charakterystyki strefy ognia przy strzelaniu w pościgu
(metody naprowadzania: K, TP, TP-I87W i V_c ≤420 m/s q ≥ 90º)
 

5.5. Właściwości strzelania na pasywnym odcinku toru lotu rakiety.

Strzelanie z wykorzystaniem pasywnego odcinka lotu rakiety stosowano w sytuacji konieczności ostrzelania celów na maksymalnej odległości od dywizjonu. Strzelanie było możliwe przy braku zakłóceń radioelektronicznych, do celów lecących na kursach spotkaniowych z prędkością do 300 m/s (tabela 8).

Tabela nr 8

Charakterystyki strefy ognia na kursach spotkaniowych
(metody naprowadzania: PW i K)
 

Strzelanie prowadzono w rodzaju pracy AS z jednoczesnym AP. Dopuszczalne było strzelanie także w rodzaju racy RS z możliwością przejścia na AS i AP. Było to możliwe do podlotu rakiety na odległość nie mniejszą niż 10 km do dalszej granicy strefy ognia na odcinku aktywnym lotu rakiety. Metoda naprowadzania rakiet PW.

Jeżeli po starcie pierwszej rakiety, cel wykonał manewr lub postawił zakłócenia aktywne, nie wykonywano kolejnych startów rakiet z wykorzystaniem pasywnego odcinka lotu rakiety.

5.6. Właściwości strzelania do celów grupowych.

Strzelanie do celów grupowych, jako zasada, prowadzono w rodzaju pracy RS. Ręczne śledzenie celu grupowego, widocznego na wskaźnikach RS w postaci jednego znacznika (“paczki”) prowadzono wg jego centrum.

Jeżeli znacznik celu grupowego miał charakter nałożonych kilku znaczników celu, śledzono wg centrum znaczników głównej części lub wg centrum znacznika najbardziej jasnego, w przypadku trudności z określeniem głównej części celu.

Jeżeli cel grupowy na jednym wskaźniku widoczny był jako nałożone na siebie znaczniki a na drugim w postaci oddzielnych znaczników, to przyjmowano mieszane śledzenie. Przy tym w tej płaszczyźnie gdzie cel widoczny był jako grupa nałożonych na siebie znaczników w trybie RS a w odległości i drugiej współrzędnej w trybie AS.

Po przechwyceniu celu grupowego na śledzenie, dokonywano pozorny start rakiety w celu sprowokowania przeciwnika do zmiany szyku lotu i tym samym udokładnienia danych o celach, włącznie ze zmianą ich rozróżniania jako cele pojedyncze.

Strzelania do celów grupowych prowadzono na dalszej granicy strefy ognia.

Jeżeli w procesie naprowadzania rakiet nastąpiło rozdzielenie się celu grupowego to śledzenie kontynuowano wg znacznika nie wymagającego przeniesienia punktu naprowadzania.

5.7. Właściwości strzelania do balonów.

Wykrycie balonów (BAK - balon automatycznie kierowany) SNR realizowano w rodzaju pracy “Wąska wiązka”, strzelanie prowadzono w rodzaju pracy “Podświetlanie”. Sposób śledzenia wybierano w zależności od intensywności znacznika odbitego od celu sygnału.

Rys. nr 6. Granice strefy ognia przy strzelaniu do celów lecących z prędkością ≤ 300 m/s i do balonów.

Strzelanie do balonów realizowano przy naprowadzaniu rakiet metodą TP pojedynczymi rakietami na odległościach i wysokościach przedstawionych w tabeli nr 9.

Tabela nr 9

Charakterystyki strefy ognia przy strzelaniu do balonów
(metoda naprowadzania: TP)
 

Strzelanie do balonów przy dużych kątach w elewacji, kiedy niemożliwa była synchronizacja wyrzutni, realizowano w rodzaju pracy “Szeroka wiązka”. Po przejęciu celu na RS we wszystkich współrzędnych, operator RS kąta elewacji opuszczał antenę SNR do wejścia wyrzutni w synchronizację i wykonywano start rakiety. Po przechwycie rakiety operator RS kąta elewacji, płynnie podnosił antenę SNR do zrównania znacznika ze znacznikiem celu i przechodzono w rodzaj pracy “Podświetlanie”.

Przejście w rodzaj śledzenia AS powinno nastąpić na odległości rakiety do celu nie mniejszej niż 10 km.

5.8. Właściwości strzelania do celów naziemnych i nawodnych.

Strzelanie do celów naziemnych i nawodnych było możliwe na odległościach od 10 do 20 km w rodzaju pracy SNR “Ziemia”.

Prawidłowość wykrycia celu konfrontowano z mapą odbić miejscowych przedmiotów terenowych i na podstawie przemieszczania się znacznika celu (jeżeli cel przemieszczał się).

Start rakiet przeprowadzano w rodzaju pracy “Ziemia” po przechwyceniu celu na śledzenie i określenia współczynnika wyprzedzenia w zależności od odległości do celu.

Strzelanie do celów naziemnych i nawodnych realizowano w rodzaju śledzenia RS i jeżeli było to możliwe w rodzaju AS w odległości.

Strzelanie prowadzono pojedynczymi rakietami z oceną wielkości błędu wybuchu ładunku bojowego od celu i nanoszono poprawki po wysokości, jeżeli wybuch ładunku miał miejsce na wysokości powyżej 40 m.

Punkt celowania powinien znajdować się w odległości od własnych wojsk minimum 600 - 700 m.

[ Do spisu treści ]

Strzelanie prowadzono do samolotów stawiających zakłócenia jak i do celów lecących pod ich przykryciem. Przy widocznym znaczniku celu na tle zakłóceń i możliwości jego śledzenia we wszystkich współrzędnych strzelanie prowadzono zgodnie z opisem w rozdziale nr 4.

W przypadku występowania jednocześnie aktywnych i pasywnych zakłóceń w pierwszej kolejności należało podjąć czynności pozwalające na odstrojeniu się od zakłóceń aktywnych.

Jeżeli w strefę startu rakiet dywizjonu jednocześnie wchodziły samoloty stawiające zakłócenia aktywne i pasywne to w pierwszej kolejności należało niszczyć cele stawiające zakłócenia pasywne.

Strzelanie do celów stawiających zakłócenia pasywne i celów grupowych w warunkach zakłóceń radioelektronicznych prowadzono na dalszej granicy strefy ognia.

Strzelanie do pojedynczych samolotów stawiających zakłócenia aktywne i samolotów lecących pod ich przykryciem, realizowano w głębi strefy ognia dywizjonu.

Strzelanie w warunkach istnienia zakłóceń radioelektronicznych prowadzono na aktywnym odcinku lotu rakiet, serią trzech rakiet w odstępach 6 sekund ze zmniejszoną czułością radiozapalnika.

6.1. Właściwości strzelania w warunkach występowania zakłóceń pasywnych.

Poszukiwanie i rozpoznanie celów, lecących pod przykryciem zakłóceń pasywnych prowadzono w rodzaju pracy “Szeroka wiązka” na zakresie 75 km. Włączano aparaturę SCR jeżeli nie udawało się za pomocą innych metod wydzielić na wskaźnikach celu na tle zakłóceń.

Przy strzelaniu do celów stawiających zakłócenia pasywne w tylnej półsferze, przyjmowany był mieszany sposób śledzenia bez SCR i włączonym systemem NARW.

Przy strzelaniu do celów stawiających zakłócenia pasywne w przedniej półsferze, przyjmowane było RS jako zasada, z włączonym CSR i systemem ARW.

Zasadniczym sposobem śledzenia pojedynczego celu lecącego pod przykryciem zakłóceń pasywnych było śledzenie mieszane, RS w odległości i AS z ręcznym podśledzaniem we współrzędnych kątowych. Przy niestabilnej pracy AS w którejkolwiek płaszczyźnie i także gdy cel znalazł się na skraju obłoku zakłóceń pasywnych, przechodzono na RS w tej płaszczyźnie z wyłączeniem ARW. Podczas strzelania do celów grupowych i w rodzaju pracy “H<1” przechodzono na RS we wszystkich współrzędnych.

Przy występowaniu licznych intensywnych odbić od przedmiotów terenowych i pasywnych lub atmosferycznych zakłóceń, występujących na odległościach poniżej 75 km, kiedy ich jednoczesna kompensacja nie była możliwa, przechodzono na RS w rodzaju pracy SCR z kompensacją pasywnych (atmosferycznych) zakłóceń w rejonie celu.

Strzelania w warunkach zakłóceń pasywnych prowadzono z wykorzystaniem metody naprowadzania rakiet PW lub K w zależności od wysokości lotu celu, rodzaju pracy SNR “Szeroka wiązka” lub “Podświetlanie”.

Strzelanie prowadzono na kursach spotkaniowych i w pościgu w granicach strefy ognia, wypracowywanych przez APS. Przy tym przełącznik prędkości celu na APS ustawiano:

• w położenie V₂ przy włączeniu aparatury SCR;
• w zgodności z prędkością celu przy wyłączonej aparaturze SCR.

6.2. Właściwości strzelania w warunkach występowania zakłóceń aktywnych.

Poszukiwanie i rozpoznanie samolotów stawiających zakłócenia aktywne realizowano w rodzaju pracy “Szeroka wiązka”. Po rozpoznaniu nosiciela zakłóceń aktywnych realizowano ręczne przestrajanie częstotliwości.

Strzelanie prowadzono w rodzaju pracy “Podświetlanie”, a na wysokościach poniżej 5 km w rodzaju pracy “H<<5” (“Szeroka wiązka”). Strzelanie do celu zakłócającego realizowano w przypadku możliwości jego śledzenia w odległości. Śledzenie celu w odległości możliwe było w przypadku stosowania aktywnych zakłóceń w jednym lub obu kanałach i widocznym znaczniku celu na tle zakłóceń, chociażby w jednej płaszczyźnie, a także, jako zasada, przy stosowaniu zakłóceń impulsowo-odzewowych.

Przy możliwości śledzenia celu w odległości, strzelanie prowadzono tak jak przy braku zakłóceń przy RS w odległości z przywiązaniem do płaszczyzny wolnej od zakłóceń lub do płaszczyzny w której widoczność znacznika celu była najlepsza. W kątowych współrzędnych realizowano RS wg środka sygnału zakłóceń na zakresie 75 km. We współrzędnej wolnej od zakłóceń, jako zasadę stosowano AS. Przy występowaniu zakłóceń aktywnych w kanale rakiety podejmowano działania mające na celu przemieszczenia ich w stronę zmniejszenia odległości.

W przypadku braku możliwości śledzenia celu stawiającego zakłócenia aktywne w odległości, przechodzono na RS we współrzędnych kątowych, rakiety naprowadzano metodą TP-I87W.

Aktywowanie radiozapalnika realizowano:

• wg danych bloku I87W, gdy wysokość celu była znana;
• ręcznie od mechanizmu czasowego, gdy wysokość celu nie była znana.

Moment startu rakiety określano:

• wg APS, gdy wysokość celu była znana;
• wg tabeli 3a, 3b i 4 z wykorzystaniem odległości do celu z RSWP.

Do celów lecących od przykryciem zakłóceń aktywnych i widocznych na tle zakłóceń w obu płaszczyznach, strzelanie prowadzono w rodzaju śledzenia RS we wszystkich współrzędnych. Jeżeli cel i aktywne zakłócenia widoczne były na wskaźnikach oddzielnie to cel śledzona tak jakby nie było zakłóceń.

6.3. Właściwości strzelania w warunkach występowania zakłóceń aktywnych i braku danych o wysokości i odległości celu.

Przy strzelaniu do pojedynczego celu stawiającego aktywne zakłócenia, kiedy nie można było określić danych o odległości i wysokości celu, moment startu rakiety określany był w następujący sposób:

Na podstawie danych o typie celu określano prawdopodobną prędkość jego lotu. Możliwe były dwa warianty pracy.

I. Prędkość celu V_c ≤ 420 m/s. Po przechwyceniu celu na RS we współrzędnych kątowych na bloku I87W ustawiano wysokość h=5 km,. Po upływie 10 s wg przyrządu “Prędkość” bloku I88W odczytywano wartość prędkości celu i wg tabeli 10 określano wysokość celu i wprowadzano ją do bloku I87W. Następnie moment startu rakiety określano na podstawie APS. Aktywowanie radiozapalnika realizowano od mechanizmu czasowego. Przy tym przełącznik ustawiano w położenie “Praca od m. cz.”.

Tabela nr 10

Wartość wysokości lotu celu zakłócającego przy V_c ≤ 420 m/s.
 

II. Prędkość celu 420 m/s < V_c ≤ 640 m/s lub nie znany typ celu. Po przechwyceniu celu na RS we współrzędnych kątowych na bloku I87W ustanawiano wysokość h=5 km. Po upływie 10 s wg przyrządu “Prędkość” bloku I88W odczytywano wartość prędkości celu i wg tabeli 11 odpowiadającej jej przedział i wartość wysokości celu. Jednocześnie do bloku I87W wprowadzano z tabeli 11 wartość wysokości H₁, H₂ i H₃. Po wprowadzeniu wysokości H₁ w chwili zrównania się znacznika d_w ze znacznikiem dalszej granicy strefy ognia d_d wykonywano start pierwszej rakiety. Następnie do bloku I87W wprowadzano wartość H₂ i w chwili zrównania się znacznika d_w ze znacznikiem dalszej granicy strefy ognia d_d wykonywano start drugiej rakiety i tak dalej. Jeżeli stwierdzono, że cel został ostrzelany pierwszą rakietą, dalszych startów nie prowadzono. Jeżeli w tabeli 11 pokazano tylko jedną wartość wysokości, to strzelanie prowadzono trzema rakietami.

Tabela nr 11

Wartość wysokości lotu celu zakłócającego przy V_c ≤ 640 m/s.
 

[ Do spisu treści ]

W czasie strzelań prowadzono ciągłą obserwację:

• celów powietrznych;
• pracy wyposażenia technicznego dywizjonu;
• wyników strzelań.

Obserwację celów powietrznych prowadzono wg znaczników celów na ekranach wskaźników SNR, RSWP, na wskaźnikach przyrządów “Odległość-Wysokość”, “Parametr”, “Prętkość”, “Wysokość” i wzrokowo z zadaniem:

• oceny sytuacji powietrznej (naziemnej, nawodnej);
• udokładnienia charakterystyk i parametrów przemieszczających się celów;
• obserwacji i rozpoznania rozdzielających się celów grupowych;
• obserwacji manewrujących celów;
• oceny możliwości zastosowanie RPR;
• oceny ilości i charakteru zakłóceń;
• oceny efektywności działania środków przeciwdziałania zakłóceń na SNR;
• wypracowania sposobu śledzenia i metod naprowadzania rakiet.

Charakterystycznymi oznakami odbicia od celu z dużą PSO (bombowiec strategiczny) była:

• odległość wykrycia RSWP na odległości 250 km i większej;
• podwyższona odległość wykrycia celu przez SNR (maksymalnie 150 km);
• powiększony znacznik celu i powiększona jego fluktuacja w porównaniu z samolotem myśliwskim.

Przy strzelaniu w rodzaju pracy “Wąska wiązka” oznakami celu o dużej SPO było stabilne śledzenie AS na odległościach powyżej 100 km.

Charakterystycznymi oznakami odbicia od celu o małej SPO były: małe odległości ich wykrycia, małe rozmiary i zmiana intensywności świecenia znacznika celu na ekranach SNR. Przy strzelaniu w rodzaju pracy “Wąska wiązka” oznakami małej SPO celu było stabilne śledzenie celu w AS na odległości nie większej niż 80 km.

Charakterystycznymi oznakami odbicia od celu grupowego na ekranach wskaźników naprowadzania i ręcznego śledzenia SNR były:

• zobrazowanie grupowego celu jako nałożonych na siebie kilku znaczników celu;
• zwiększony znacznik celu i zwiększona jego fluktuacja w porównaniu ze znacznikiem celu pojedynczego;
• rozdzielenie znacznika celu na kilka znaczników na jednym z ekranów SNR (Ɛ lub β).

Charakterystycznymi oznakami manewrującego celu były:

• zmiana parametrów lotu celu, widocznych na przyrządach “Parametr”, “Prędkość”, “Wysokość”, skalach kątowych prędkości itp.;
• szybka zmiana prędkości przemieszczania się znacznika odległości spotkania rakiety z celem d_w;
• zmiana położenia znaczników dalszej i bliższej granicy strefy ognia na ekranie wskaźnika naprowadzania SNR;
• odchylenie od toru prostoliniowego znacznika celu obserwowanego na wskaźniku wynośnym RSWP.

Przy ocenie możliwości zastosowania przez przeciwnika powietrznego rakiet przeciwradiolokacyjnych oceniano:

• typ celu;
• skład i ugrupowanie nalotu;
• kierunek, parametr kursowy, wysokość i odległość lotu celu;
• wyniki analiz z dotychczasowych przypadków użycia RPR.

Start RPR może nastąpić, jako zasada, z pilotowanych samolotów nosicieli. Oznaką zamiaru użycia RPR był lot samolotu w kierunku dywizjonu z małym parametrem kursowym. Charakterystycznym momentem odpalenia RPR było oddzielenie się od niższej części znacznika dodatkowego znacznika mniejszych rozmiarów, szybko zbliżającego się w kierunku dywizjonu.

Charakterystycznymi oznakami odbicia od automatycznie kierowanego balonu były:

• duża wysokość lotu (do 35 km);
• mała prędkość lotu ( poniżej 100 m/s);
• słaba intensywność i okresami zanikający znacznik celu;
• podwyższona fluktuacja znacznika na ekranach wskaźników SNR.

Charakterystycznymi oznakami występowania zakłóceń pasywnych było występowanie na ekranach wskaźników licznych świecących znaczników (odbić) na trasie przemieszczania się samolotu stawiającego zakłócenia. Miejscowe przedmioty widoczne były na ekranach wskaźników w postaci stałych (nie przemieszczających się) znaczników o małej intensywności fluktuacji.

W przypadku małych kątów w elewacji, na ekranach wskaźników mogły pojawić się odbicia od przedmiotów terenowych znajdujących się powyżej 75 km przy pracy na zakresie 75 km. Charakterystyczną ich cechą była bardzo niska kontrastowość i brak możliwości ich kompensacji blokami SCR.

Aktywne szumowe zakłócenia widoczne były na ekranach wskaźników SNR jako pionowe świecące pasy na wszystkich zakresach odległości. Środek najbardziej jaskrawego pasa zakłóceń w na każdym ekranie wskaźnika we współrzędnych kątowych odpowiada miejscu przebywania samolotu stawiającego zakłócenia aktywne.

Odzewowo-impulsowe zakłócenia widoczne były na ekranach wskaźników SNR jak znaczniki celów. Odzewowo-impulsowe zakłócenia mogły występować jako jednorazowe lub wielokrotne. Jednokrotne mogły być zwodzącymi w odległości i we współrzędnych kątowych. Charakteryzowały się:

• pojawianiem znaczników, oddzielających się od znacznika celu w odległości (z zasady w stronę zwiększania odległości);
• okresową zmianą jasności znacznika lub jego części;
• zwiększeniem rozmiaru i jasności znaczników na wszystkich wskaźnikach SNR.

Wielokrotne odzewowo-impulsowe zakłócenia na ekranach wskaźników SNR widoczne są w postaci wielu znaczników w odległości i pod tym samym kątem.

Poprawność i efektywność pracy środków ochrony przed zakłóceniami w kanale obserwacji celów oceniano:

• po stopniu tłumienia aparatury SCR sygnałów, odbitych od pasywnych zakłóceń;
• po stopniu odstrojenia od aktywnych zakłóceń przy skokowym przestrajaniu częstotliwości w kanale obserwacji celu;
• po stopniu obniżenia wpływu zakłóceń na pracę kanałów obserwacji celów po włączeniu NARU i ARU.

Ocenę pracy wyposażenia technicznego dywizjonu i analizę przychodzących komend z automatycznych systemów dowodzenia (np. Wektor-2WE) prowadzono w oparciu o ekrany wskaźników SNR, przyrządami pomiarowymi i sygnalizacją świetlną w celu:

• natychmiastowego wykonania komend przychodzących z automatycznych systemów dowodzenia;
• natychmiastowe wykrycie i naprawy niesprawności;
• określania ilości rakiet i ich gotowości do strzelania;
• oceny skuteczności (stabilności) śledzenia w trybie AS;
• kontroli pracy operatorów RS;
• określania momentu startu rakiety, jej przechwytu, a także śledzenia i naprowadzania rakiety;
• kontroli wydawanych jednorazowych komend K3 i K4;

Poligon Ustka. Start rakiety PZR S-75M Wołchow.

Oznakami startu rakiety, prawidłowego przechwytu i naprowadzania jej na cel były:

• zapłon silnika startowego rakiety;
• wyłączenie podświetlanej tabliczki “Synchronizacja wyrzutni” i “Gotowość wyrzutni” bloku I62W po naciśnięciu przycisku “Start”;
• pojawienie się znacznika nadajnika odzewowego rakiety na ekranach wskaźników naprowadzania po 6 s od startu rakiety;
• zmniejszenie intensywności znacznika sygnału odzewowego rakiety i jego przemieszczanie się w kierunku znacznika celu.

Powrót systemów śledzenia kanałów rakiety w położenie wyjściowe przechodził automatycznie po 85 sekundach po starcie rakiety lub ręcznie po naciśnięciu przycisku “Powrót”. Powrót śledzących systemów kanału rakiety za pomocą przycisku “Powrót” wykonywano w przypadku:

• gdy rakieta nie zeszła z wyrzutni;
• nastąpiło zerwania naprowadzania rakiety;
• po wybuchu rakiety w celu lub po przejściu znacznika rakiety za znacznik celu.

Obserwację rezultatów strzelania prowadzono w celu oceny:

• efektywności wykonanego strzelania;
• konieczności wprowadzenia poprawek przy strzelaniu do celów nawodnych i naziemnych;

Oznakami wykonania zadania, zniszczenia celu powietrznego były:

• pojawienie się znacznika od wybuchu ładunku bojowego przy spotkaniu rakiety z celem;
• szybka zmiana parametrów lotu celu po wybuchu ładunku bojowego w rejonie celu (zmiana kursu, prędkości i wysokości);
• zmniejszone lub zanikające znaczniki od celu;
• oddzielenie się znacznika od celu grupowego po wybuchu ładunku bojowego rakiety;
• zanik odbić zakłóceń aktywnych lub dalszego stawiania zakłóceń pasywnych przy strzelaniu do nosicieli zakłóceń;

Oznakami wykonania zadania, zniszczenia celu naziemnego lub nawodnego były:

• przykrycie znacznika celu obłokiem po wybuchu ładunku bojowego rakiety;
• zmniejszone lub zanikające znaczniki od celu;
• wybuch ładunku bojowego rakiety w rejonie celu, plama, dym i inne oznaki zniszczenia, obserwowane z posterunków wzrokowych.

[ Do spisu treści ]