płk w st. spocz. mgr inż. Zbigniew PrzęzakBraniewo, 20 kwietnia 2015 r. Data ostatniej aktualizacji: 20.04.2015 r.
Przeciwlotniczy zestaw rakietowy MIM-3 Nike-AjaxHistoria i podstawowe dane taktyczno-techniczne zestawu
MIM-3 Nike-Ajax (wcześniej zwany SAM-A-7) to amerykański przeciwlotniczy zestaw rakietowy (PZR). Był pierwszym masowo produkowanym PZR na świecie. Przyjęty na uzbrojenie US Army w 1953 roku. Produkowany od 1951 roku. W sumie sformowano w USA 265 dywizjonów MIM-3 Nike-Ajax i wyprodukowano 13714 rakiet.
W połowie lat 50. XX wieku, możliwości zestawu pozwalały efektywnie zwalczać każdy istniejący
typ bombowców odrzutowych i rakiet skrzydlatych. US Army zleciły w lutym 1945 roku opracowanie projektu PZR firmie Western Electric i Bell Telephone Laboratories. Pierwsza niekierowana wersja rakiety przeszła testy w 1946 roku, ale znaczne problemy techniczne istotnie opóźniały projekt. Podstawowym źródłem problemów był silnik startowy, składający się z 8 niedużych silników na paliwo stałe, rozmieszczonych dookoła centralnego korpusu rakiety. W wyniku różnic siły ciągu 8 silników startowych, tor lotu rakiety nie spełniał oczekiwań projektantów. W 1948 roku, problem silnika startowego rozwiązano, zamieniając dotychczasowe silniki na jeden, także na paliwo stałe, umieszczony jako pierwszy stopień rakiety w tylnej jej części. W styczniu 1949 roku kontrakt na produkcję 1000 SAM-A-7 uzyskała firma Western Electric jako główny wykonawca. Jako podwykonawcy: Bell Labs (odpowiedzialny za radary i komputery), Picatinny Arsenal (ładunek bojowy), Aerojet Engineering (paliwa płynne do silnika) i firma Douglas (płatowiec rakiety). Testy rakiety zaczęto w 1950 roku i w 1951 roku zanotowano pierwszą udaną próbę zniszczenia celu powietrznego, był to kierowany drogą radiową samolot QB-17.
Produkcję seryjną rakiet rozpoczęto w 1952 roku. W 1953 roku, pierwsze baterie SAM-A-7 były przyjęte na uzbrojenie i zestaw włączony został do pełnienia dyżurów bojowych. W dniu 15 listopada 1956 roku PZR SAM-A-7 został oficjalnie przemianowany na MIM-3 Nike-Ajax (M - mobilny, I - przechwytujący, M - pocisk rakietowy, Nike - skrzydlata bogini zwycięstwa, Ajax - najdzielniejszy, po Achillesie, wojownik pod Troją). MIM-3 Nike-Ajax był zdecydowanie stacjonarnym PZR, symbol M - mobilny, nadany był trochę na wyrost. [ Do spisu treści ] W pierwszym przedziale rakiety MIM-3 Nike-Ajax mieścił się pierwszy ładunek bojowy (5,44 kg), dalej: stery i mechanizmy sterowe, zasilacz aparatury pokładowej, hydraulika, autopilot, blok radiokierowania, anteny, drugi ładunek bojowy (81,2 kg), zbiornik utleniacza, zbiornik paliwa, zbiornik sprężonego powietrza, skrzydła z lotkami do stabilizacji rakiety w osi podłużnej, trzeci ładunek bojowy (55,3 kg), komora spalania silnika na paliwo ciekłe i dysza silnika. Silnik startowy na paliwo stałe był odrzucany po około 3 sekundach od startu rakiety.
Unikalną właściwością MIM-3 Nike-Ajax było posiadanie trzech konwencjonalnych ładunków bojowych. Zakładano, że ich detonacja pozwoli stworzyć większy obłok odłamków i podwyższy efektywność zwalczania celu. Praktyczna efektywność takiego rozwiązania nie jest znana, ale w kolejnych modyfikacjach nie stosowano trzech głowic bojowych. Efektywny zakres działania PZR w płaszczyźnie poziomej (dalsza granica strefy ognia) wynosił około 48 kilometrów. Rakieta mogła niszczyć cele na wysokości do 21300 metrów, lecąc z prędkością 2,3 Ma. W PZR Nike-Ajax zastosowano dowódczy system naprowadzenia, bazujący na wykorzystaniu dwóch stacji radiolokacynych. Wykrycie celów realizowano za pomocą stacji radiolokacyjnej LOPAR ( ang . Low-Power Acquisition Radar), dane z której służyły do nakierowania na cel stacji radiolokacyjnej śledzenia celu TTR (ang. Target Tracking Radar). Rakieta po starcie i odrzuceniu silnika startowego, śledzona była jeszcze jedną stacją radiolokacyjną MTR (ang. Missile Tracking Radar). Dane, dostarczane stacjami radiolokacyjnymi TTR i MTR o położeniu w przestrzeni celu i rakiety, przekazywane były do urządzenia przeliczającego (komputera analogowego) i przekazywane jako komendy sterowania za pomocą stacji radiolokacyjnej MTR na pokład rakiety. Urządzenie przeliczającego określało punkt spotkania rakiety z celem i automatycznie korygowało kurs rakiety. Rakieta nie posiadała głowicy samonaprowadzającej. Podryw ładunków bojowych rakiety inicjowany był trzema sposobami:
Dla pomyślnego ataku, rakieta zwykle leciała wyżej od celu i potem kierowała się w wyliczony punk spotkania z celem.
Wadą techniczną zestawu był tylko jeden kanał celowania. Dla porównania, pierwszy radziecki PZR S-25 Berkut miał 10 kanałów celowania, lecz był to system typowo stacjonarny, mogący prowadzić ogień tylko w ograniczonym sektorze we współdziałaniu z sąsiednimi pułkami S-25. Koszt formowania pułków S-25 był bardzo wysoki i ostatecznie zastosowano go tylko do obrony Moskwy. Do pełnienia dyżurów bojowych S-25 przystąpił w 1956 roku. Dopiero wprowadzenie na uzbrojenie ZSRR w 1957 rok PZR SA-75 i S-75M pozwoliło na masową ich produkcję. Posiadały one jednak, także jeden kanał celowania. Kolejnym problemem był brak współdziałania ogniowego między dywizjonami Nike-Ajax, w wyniku czego część dywizjonów mogła wybrać do zwalczania ten sam cel. Problem wkrótce rozwiązano, za pomocą wprowadzenia systemu AN/FSG-1 Missile Master firmy Martin. AN/FSG-1 Missile Master był jakby zmniejszonym wariantem zautomatyzowanego systemu dowodzenia SAGE. System posiadał własne stacje radiolokacyjne i automatycznie zbierał, opracowywał i przekazywał wszystkie niezbędne informacje do dowódców dywizjonów. Dowódca dywizjonu miał podgląd na ogólną sytuacje powietrzną i prowadzenie działań bojowych do wybranych celów przez inne dywizjony Nike. Tym samym centrum operacyjne systemu koordynowało naprowadzanie rakiet na różne cele. Przykładowo, jeden z operatorów centrum operacyjnego obserwował położenie własnego lotnictwa i czuwał aby któryś z dywizjonów nie otworzyła ognia do własnego samolotu. [ Do spisu treści ] Formowanie PZR Nike-Ajax realizowano w US Army w ogromnych ilościach w latach 1954-1958 roku. Tylko do 1958 roku, na terenie USA sformowano około 200 dywizjonów, w ramach 40 stref obrony powietrznej. Zestawy formowano w pobliżu dużych miast, strategicznych baz wojskowych i okręgów przemysłowych, dla ich obrony przed środkami napadu powietrznego. Ilość dywizjonów w rejonie obrony powietrznej zależała od ważności obiektu: dla przykładu, bazę lotniczą Barksdale broniły dwa dywizjony, podczas gdy rejon Chicago broniły 22 dywizjony Nike-Ajax.
Każdy dywizjon Nike-Ajax składała się z dwóch części:
Strefa startowa z reguły posiadała 2-3 magazyny rakiet i 4-6 grup wyrzutni startowych oddalonych od siebie o 300-350 m. Rakiety dostarczano na pozycje startowe w stanie rozmontowanym w opakowaniach. Na strefie startowej znajdowały się także stacje kontrolno-pomiarowe rakiet i pomieszczenia do ich montażu, oddzielone od pozycji startowych ziemnymi wałami. Początkowo, wyrzutnie startowe Nike-Ajax instalowano na powierzchni ziemi. Następnie, w celu przeciwdziałania narastającym zagrożeniem przed czynnikami wybuchów jądrowych, były budowane podziemne magazyny (schrony) rakiet. W każdym zagłębionym schronie przechowywano 12 rakiet, które ładowano poziomo przez otwierany hydraulicznie luk. Podniesiona na powierzchnię rakieta przewożona była na wózku szynowym, będącym częścią strzały wyrzutni, do wybranej poziomo ustawionej wyrzutni. Po zamocowaniu rakiety do wyrzutni, strzała wyrzutni ustawiała się wraz z rakietą pod kątem 85 [°] w stosunku do ziemi. Na początku lat 60. XX wieku, rakiety Nike-Ajax zaczęto zmieniać na bardziej doskonałe MIM-14 Nike-Hercules, mające znacznie większy zasięg i mogące przenosić głowice jądrowe. Ostatnie stanowisko MIM-3 Nike-Ajax rozformowano w listopadzie 1963 roku w rejonie Norfolk w stanie Virginia.
Do 1964 roku, PZR Nike-Ajax był jeszcze na uzbrojeniu jednostek Gwardii Narodowej, ale wkrótce i w jednostkach Gwardii Narodowej wprowadzono na uzbrojenie PZR MIM-14 Nike-Hercules. Oprócz USA (w tym Alaska i Hawaje), PZR Nike-Ajax formowano, dla ochrony amerykańskich i sojuszniczych baz wojskowych, w Zachodniej Europie i Wschodniej Azji (Grecja, Holandia, Niemcy i Turcja) [ Do spisu treści ] Podczas eksploatacji MIM-3 Nike-Ajaks odnotowano kilka wypadków nadzwyczajnych spowodowanych wadliwą eksploatacją sprzętu. W dniu 14.04.1955 roku w Ford Made doszło do niezamierzonego startu rakiety w wyniku zwarcia w instalacji wyrzutni. Zwarcie spowodowała woda deszczowa. Lekko poparzony został jeden żołnierz z obsługi wyrzutni. Tragiczny w skutkach wypadek miał miejsce w dniu 22 maja 1958 roku. W dywizjonie NY-53 Leonardo (New Jersey) prowadzono prace związane z wymianą mechanizmów zabezpieczająco-wykonawczych ładunków bojowych M27 na nowe w jednej z rakiet. W sekcji startowej było 7 rakiet w pełni uzbrojonych. Podczas prac nastąpił wybuch jednego z ładunków bojowych i następnie pozostałych ładunków bojowych modyfikowanej rakiety. Wybuch rakiety spowodował reakcję łańcuchową i wybuchły pozostałe sześć rakiet. O sile wybuchu niech świadczy fakt, że w promieniu 1500 m od wyrzutni zostały wybite okna w okolicznych domach a odgłosy wybuchów słyszano w promieniu 25 km. Życie straciło sześciu żołnierzy i czterech cywilów. Ranne były trzy osoby. Jako przyczynę tragedii ustalono niewłaściwe stosowanie procesu technologicznego podczas wymiany M27 na nowe. [ Do spisu treści ] Bibliografia:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
