Home - strona główna WRiA.PL – “Wspomnienia ...”. płk rez. mgr inż. Zbigniew Przęzak
Bydgoszcz, 05 maja 2011 r.
Data ostatniej aktualizacji: 15.07.2016 r.
 
 

Poligony
Wojsk Rakietowych i Artylerii WOPK (WLOP, SP)


 
 

 

1. 42. Centrum Szkolenia Bojowego Wojsk Rakietowych OP – Aszułuk.

Herb Tambowka. Herb Astrachania. Historia poligonu Aszułuk.

42. Centrum Szkolenia Bojowego Wojsk Rakietowych Obrony Przeciwlotniczej (42 CSB WR OPL) ( ros. 42-й Учебный Центр Боевой Подготовки Зенитно-Ракетных Войск), sformowano 25 maja 1960 roku na podstawie dyrektywy Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR Nr ORG/3/60631 z dnia 18 lutego 1960 roku, około 50 km na wschód od stacji kolejowej Aszułuk (ros. Ашулук). Nowo formowanej jednostce wojskowej nadano nr 01644.

42. CSB WR OPL ostatecznie sformowane zostało 1 czerwca 1960 roku na bazie oddziałów Nadkaspijskiej Szkolnej Bazy Lotniczej. Dla poligonu wydzielono obszar na terenie Rosyjskiej Federacyjnej i Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.


Poligon Aszułuk.
Granice poligonu Aszułuk.
 


Poligon Aszułuk – Centrum Szkolenia Bojowego.
Poligon Aszułuk – Centrum Szkolenia Bojowego. Zdjęcie saelitarne z programu Google Earth.
 


Poligon Aszułuk  – Centrum Szkolenia Bojowego.
Poligon Aszułuk – Centrum Szkolenia Bojowego.

 


Poligon Aszułuk  – stanowiska ogniowe PZR S–75M Wołchow i S–125M Newa.
Poligon Aszułuk – stanowiska ogniowe PZR S–75M Wołchow i S–125M Newa. Zdjęcie saelitarne z programu Google Earth.

Świętem 42. CSB WR OPL jest dzień 1 czerwca (Rozkaz MON ZSRR z dnia 24 marca 1961 roku). 17 kwietnia 1961 roku 42 CSB WR OPL zostaje przekazane z PWO Wojsk Lądowych do Wojsk PWO. 7 kwietnia 1966 roku 42. CSB WR OPL otrzymuje sztandar.

W 1992 roku zmieniono granice poligonu. Obecnie poligon zajmuje obszar 120 na 38 km i tylko na terenie obwodu Astrachańskiej FR.

Poligon (położony na wschód od stacji kolejowej Aszułuk) składa się z następujących zasadniczych obiektów:

  • Centrum Szkolenia Bojowego (47°24'45"N 48°00'30"E);
  • lotniska (47°25'15" N 47°56'30"E);
  • pozycji startowych (47°25'15"N 48°02'30"E);
  • miasteczka wojskowego Tambowka (47°18'45"N 47°23'30"E).

Polscy przeciwlotnicy WRiA WOPK (WLOP) na poligonie w Aszułuku.

W dniach 4–13 października 1960 r. 2 dr m. Palmiry i 1 dt m. Książenice z 9. Dywizji Artylerii Przeciwlotnicze OK odbywają, jako pierwsze jednostki w historii Wojsk Rakietowych WOPL OK, strzelania bojowe na poligonie w Aszułuku. Pierwsze strzelanie do imitatora celu powietrznego (ICP) RM–2 nie przyniosło oczekiwanych wyników. Rakieta, po starcie, utraciła możliwość kierowania. Następnego dnia nie było niespodzianek. Cel został zniszczony. Start pierwszej rakiety na poligonie Aszułuk wykonał oficer naprowadzania ppor. Janusz Binder.


Typowa trasa przejazdu z Polski na poligon w Aszułuku.
Typowa trasa przejazdu z Polski na poligon w Aszułuku – 38 dr OP rok 1973.

Na poligon w Aszułuku dywizjony rakietowe i grupy bojowe sztabów ZT udawały się bez sprzętu bojowego. Podróż odbywano pociągami w relacjach MSD–Warszawa, Warszawa–Moskwa i Moskwa–Aszułuk (w zasadzie wg trasy pokazanej na rysunku wyżej). Były to składy osobowe realizujące planowe połączenia cywilne w Polsce i ZSRR. Były także przejazdy eszelonami, po trochę zmienionej trasie, przez Wołgograd (Stalingrad).

Podróż organizowano tak, że była możliwość zwiedzania Moskwy w przypadku pierwszej trasy i Wołgogradu (Kurhan Mamaja), w przypadku podróży eszelonem.

Po przybyciu na maleńką stacyjkę Aszułuk w rejonie Kazachstanu, dalsza podróż odbywała się autobusami i samochodami ciężarowymi (ca 50 km) do CSB. W latach 60–tych XX wieku warunki bytowe na poligonie były trudne. Kadra i żołnierze służby zasadniczej kwaterowani byli w barakach, woda była racjonowana (dowożono w beczkowozach) i intensywnie chlorowana.

Zdecydowanie lepsze warunki bytowe były w latach 70–tych XX wieku. Doprowadzono do koszar bieżącą wodę i wybudowano dwa kilkupiętrowe internaty z klimatyzacją w pokojach.

Tak więc, po zakwaterowaniu w CSB, kolejne dni przeznaczone były na przyjęcie sprzętu bojowego od instruktorów poligonu, przeprowadzenie stosownych prac profilaktycznych i elaborację rakiet. Rakiety wcześniej przesyłano transportem kolejowym z Polski. Były to z zasady rakiety po zakończeniu resursu eksploatacyjnego na dyżurach bojowych i po przeglądzie (remoncie) w WZU Grudziądz.

Po zakończeniu prac profilaktycznych na sprzęcie bojowym, instruktorzy poligonu sprawdzali:

  • parametry techniczne sprzętu;
  • umiejętność obsług w lokalizowaniu i usuwaniu uszkodzeń sprzętu;
  • przygotowania składów osobowych obejmujące egzaminy teoretyczne tzw. “oficerów strzelających”;
  • umiejętność praktycznego przeprowadzania kontroli funkcjonowania SNR i wyposażenia startowego;
  • znajomość eksploatacji sprzętu przez techników SNR, dowódców plutonów baterii startowej i dowódców radiolokacyjnej stacji wstępnego poszukiwania (RSWP);
  • umiejętności operatorów ręcznego śledzenia (RS);
  • umiejętność ładowania rakiet szkolnych i bojowych na wyrzutnię przez obsługi baterii startowych (także w środkach ochrony przed bronią masowego rażenia ).

Ostatecznym egzaminem, przed strzelaniami bojowymi, był odpierany tzw. “nalot szkolny” celów realnych (samolotów) lub imitowanych z urządzeń treningowych, z imitowanymi startami rakiet.

Ukoronowaniem pobytu na poligonie były strzelania bojowe z realnymi startami rakiet bojowych. Oceny składowe z egzaminów, odpierania “nalotu szkolnego” i strzelań bojowych stanowiły o końcowej ocenie strzelań poligonowych, wyliczanej w oparciu o obowiązującą w tamtych latach instrukcję “Szkoła Ognia Wojsk Rakietowych”.


Aszułuk lipiec 1981 r.
Aszułuk lipiec 1981 r., strzelania poligonowe 37. dr OP m. Glicko. Od lewej: kpt. Zbigniew Przęzak – szef sztabu, por. Mirosław Kaliczyński – z–ca ds. politycznych i mjr Edward Kornicki – z–ca ds. technicznych w otoczeniu przeciwlotników z Indii. Ulubione miejsce pamiątkowych zdjęć na tle wyrzutni PZR SA–75 Dzwina. Na dalszym planie hotel w Centrum Szkolenia Bojowego.

Polscy przeciwlotnicy Wojsk OPK i WLOP odbyli na poligonie Aszułuk, łącznie w latach 1960–1990, 237 strzelań. Oto bilans strzelań:

Związek taktyczny (oddział) Liczba wyjazdów na poligon Liczba strzelań Liczba ostrzelanych ICP Zużycie rakiet Średnia ocena
1 BR OP Bytom 17 47 59 111 4,63
3 BR OP Warszawa 15 66 65 134 4,63
4 BR OP Gdynia 16 52 54 115 4,58
26 BR OP Gryfice 16 45 45 90 4,56
78 pr OP Mrzeżyno 1 2 1 2 4,33
79 spr OP Poznań 10 25 25 55 4,57
Razem WLOP:   237 249 507 4,59

W 1990 roku odbyło się ostatnie strzelanie polskich pododdziałów rakietowych w Aszułuku. W strzelaniu brały udział dwa dywizjony S–75M Wołchow (5 dr OP – dowódca ppłk Zenon Kobus i 9 dr OP – dowódca ppłk Wiesław Wysocki) i dwa dywizjony S–125M Newa (60 dr OP – dowódca ppłk Andrzej Kułakowski i 61 dr OP – dowódca ppłk Krzysztof Olszewski) z 3. Łużyckiej Brygady Rakietowej OPK. Zadanie należało do jednych z najtrudniejszych w historii strzelań bojowych. Celami były ICP Gwiazda–2 dla S–75M Wołchow i IPC Gwiazda–3 dla S–125M Newa. Cele należało zniszczyć ogniem ześrodkowanym po dwie rakiety z każdego dywizjonu. Brygada za strzelanie otrzymała ocenę bardzo dobrą (4,63), jednak i w tym ostatnim strzelaniu (podobnie jak i w pierwszym w roku 1960) nie zabrakło elementu dramatycznego. W 9 dr OP już po starcie obu rakiet, nagle jedna z nich utraciła możliwość kierowania. Natychmiast zapadła decyzja o wystrzeleniu trzeciej rakiety, jak się okazało ostatniej w historii strzelań w Aszułuku. Jej startu dokonał oficer naprowadzania st. chor. sztab. Zygmunt Łukasiewicz.

Imitatory celów powietrznych.

Pierwsze strzelania na poligonie Aszułuk polscy przeciwlotnicy wykonywali do IPC RM–2 lub M–6. Był to, tak zwany, rożek odbijający fale elektromagnetyczne.

Rożek zrzucany był na spadochronie przez samolot na wysokości około 10 km. Cel taki niszczony był pojedynczymi rakietami na wysokosci H=6÷8km. Specjalna aparatura kontrolno–pomiarowa określała w metrach odległość rakiety w stosunku do celu w momencie wybuchu ładunku bojowego rakiety. Podczas pierwszego udanego strzelania 2. dr OP m. Palmiry, odległość ta wynosiła 5 metrów.


Poligon Aszułuk – tarcze powietrzne.
Poligon Aszułuk. Imitatory celów powietrznych, od lewej: Ła–17MM, rożek odbijający RM–2 i RM–205 na bazie rakiety PZR S–25.

Historia ICP Ła–17 zaczyna się w 1950 roku. Zadanie projektowe zlecono S. A. Ławoczkinowi postanowieniem RM ZSRR z dnia 10 czerwca 1950 roku pod kodową nazwą “201”. Miał to być ICP prosty i tani w produkcji. Zastosowano silnik odrzutowy RD–800 (średnica 800mm) zasilany benzyną, zamiast pompy paliwowej zastosowano system akumulatora ciśnieniowego, skrzydła i opierzenie ogonowe posiadały prostą konstrukcję, zasilanie w energię elektryczną zaprojektowano w postaci generatora umieszczonego w nosowej części kadłuba i zasilanego wiatrakiem. Najbardziej kosztownymi podzespołami, przyszłego ICP Ła–17, były autopilot i system radio–kierowania. Przewidywano także możliwość lądowania na odpowiednio zabezpieczonej gondoli silnika.

Próby lotnicze “201” rozpoczęto 13 maja 1953 roku. ICP podwieszany był pod skrzydła bombowca Tu–4 i zrzucany na wysokości 8000–8500m. Natychmiast po oddzieleniu się od nosiciela i uruchomienia silnika, ICP pikował w celu uzyskania prędkości do 800–850 km/godz. Na wysokości koło 7000 m wyrównywał lot i zgodnie z komendami radio–kierowania, wysyłanymi z naziemnego punktu kierowania, przyjmował kurs na poligon.

Podczas prób państwowych, zakończonych jesienią 1954 roku, osiągnięto maksymalną prędkość ICP 911 km/h i pułap praktyczny 9750 m. Paliwa, 700 litrów, starczało na 11 minut lotu (silnik RD-900). Seryjna produkcja “201”, oficjalna nazwa Ła–17 po przyjęciu na uzbrojenie, rozpoczęła się w Orenburgu i w Gorkim. W latach 1954–58 wyprodukowano 249 sztuk Ła–17. Do zrzutu ICP Ła–17 przystosowano sześć bombowców Tu–4.

ICP Ła–17 uważany była za udany. Miał jednak dwa zasadnicze mankamenty, konieczność startu z samolotu–nosiciela i “żarłoczny” silnik. Podnosiło to zdecydowanie koszty eksploatacji ICP. Kolejna wersja “202” ICP (Ła–17M) posiadała silnik RD–9K (zmodyfikowany silnik RD–9B samolotu MiG–19), dwa rakietowe silniki startowe na paliwo stałe i wyrzutnię naziemną opracowaną na bazie lawety 100 mm armaty przeciwlotniczej KS–19. Pułap maksymalny lotu ICP zwiększył się do 16 km. ICP Ła–17M przyjęty został na uzbrojenie w 1960 roku.

Kolejną modernizację ICP wykonano w 1962 roku. Zastosowano silnik RD–9WK, co pozwoliło na lot ICP w przedziale wysokości od 100 do 18000 m. Zmodyfikowano sposób lądowania ICP w przypadku jego nie zniszczenia. Przy zadanej minimalnej wysokości, autopilot wymuszał lot przy dużym kącie natarcia, ICP zaczynał szybować i ostatecznie lądował na amortyzowanych płozach umieszczonych pod gondolą silnika. Seryjna produkcja zmodernizowanego ICP, pod nazwą Ła–17MM, rozpoczęto w 1964 roku.

Podstawpwe parametry taktyczno–techniczne Ła–17MM:

  • rozpiętość skrzydeł – 7,5 m;
  • pwierzchnia skrzydła – 8,55 m2;
  • długość ICP – 8,36 m;
  • wysokość ICP – 2,98 m;
  • masa startowa – 2300 kg;
  • maksymalna prędkość – 960 km/h;
  • maksymalny czas lotu – 60 minut.

Pierwsze strzelanie bojowe do ICP Ła–17MM wykonał w 1961 roku 4. dywizjon dowodzony przez mjr. Ryszarda Sowińskiego z 9. Dywizji Artylerii Przeciwlotnicze OK.

Na bazie rakiet i wyposażenia startowego PZR S–25, na początku lat 70–tych, powstał zestaw rakietowy pozwalający na wystrzeliwanie ICP (RM) wykonanych na bazie rakiet “205”, “207” czy “217”, lecących ze stałym kursem w azymucie i zmienną wysokością lotu według programu zależnego od rodzaju wykonywanego zadania.

Pierwsze strzelanie bojowe do ICP RM–205 w 1969 roku wykonał 21 dywizjon artylerii OPK z 4 BR OPK. Dowódcą dywizjonu był mjr Józef Płócienniczak, natomiat w 1973, w ramach strzelań Korpusu OPK prowadzono ogień do ICP RM–207 imitującego manewrujące naddźwiękowe rakiety uskrzydlone. Strzelano także do ICP na dużych wysokościach w warunkach zakłóceń szumowych.

Dokładniejszy opis przygotowań i samych strzelań bojowych w Aszułuku odnajdziemy we fragmentach “Wspomnień przeciwlotnika...”:

[ Do spisu treści. ]
 
 

2. Centralny Poligon Sił Powietrznych – Ustka.

Logo CP SP. Herb Ustki. Historia poligonu w Ustce.

Historia poligonu zaczyna się w roku 1946. Wtedy to w Niechorzu, na zachód od Mrzeżyna Gryfickiego, powołano Komendę Poligonu nr 3. Po wieloletnich zmianach organizacyjnych i dyslokacji, w 1952 roku powstaje Centralny Poligon Przeciwlotniczy w Wicku Morskim.

Od 1961 roku dowództwo poligonu stacjonowało w garnizonie Ustka. Od 1962 roku poligon nosił nazwę Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk OPL (OSP WOPL).

W latach 1979–1981 na poligonie odbywały się Centralne Zawody Użyteczno–Bojowe Wojsk OPL.

W 1974 roku powstaje garnizon Wicko Morskie obejmujący także lotnisko i jego infrastrukturę. Do końca lat osiemdziesiątych OSP WOPL specjalizował się w zabezpieczeniu strzelań jednostek artylerii przeciwlotniczej wyposażonej we wszystkie rodzaje uzbrojenia armaty, PKM–y, WKM–y i później w zestawy rakietowe bliskiego zasięgu.

Do 1990 roku, na poligonie szkoliło się około 20 tysięcy żołnierzy rocznie.


Centralny Poligon SP.
Szkic rejonu zajmowanego przez CP SP w Ustce. 6a, 6 i 6b – strefy zamknięte (okresowo) dla żeglugi i rybołówstwa.

Rozpad Układu Warszawskiego i jego polityczno–militarne skutki (m.in. zakończenie strzelań bojowych na poligonie w Aszułuku), dały impuls do opracowania koncepcji przeciwlotniczych strzelań rakietowych na poligonie OSP WOPL.

Pierwsze strzelania bojowe w 1989 roku przeprowadziły obsługi 83. paplot (obecnie 8 Koszliński Pułk Przeciwlotniczy) z przeciwlotniczych zestawów rakietowych (PZR) „Osa”. Celem była rakieta typu "woda–woda" P–15. Pułkiem dowodził ppłk Janusz Lazar.

W tym samym roku strzelania bojowe wykonywał obecny 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy, do rakiet P–15, oraz strzelania eksperymentalne odbył 124 paplot (obecny 3 Pułk Przeciwlotniczy 14 SDZ) do ICP “Kolber”.

Grupa oficerów wojsk rakietowych WLOP w składzie: płk Stanisław Jankowski, płk Jerzy Nastrożny i ppłk Tadeusz Wąchocki pod kierownictwem ówczesnego Szefa Wojsk Rakietowych WLOP płk. dypl. Franciszka Żygisa, wykorzystując doświadczenia WOPL w strzelaniu PZR “Osa”, opracowała wniosek nowatorski dotyczący koncepcji wykonywania rakietowych strzelań bojowych zestawami S–125M Newa na poligonie w Ustce. Praca ta wyróżniona została, w 1992 roku, przez Komisję Główną MON ds. Inicjatyw i Nowatorstwa.

Założenia wniosku nowatorskiego, zostały wstępnie zweryfikowane we wrześniu 1991 roku w trakcie przeprowadzonych strzelań szkolnych przez 4. GBR OP. Rolę ICP spełniały rakiety woda– typu P–15 i adaptowane rakiety wyrzutni lądowych BM–21 i okrętowych WM–18, ICP “Koliber”.

10 czerwca 1992 roku, po raz pierwszy eksperymentalne strzelania wykonały dwa dywizjony S–125M Newa 4. BR OP pod dowództwem płk dypl. Mieczysława Kaczmarka. Dywizjonami dowodzili ppłk Henryk Ćwik (65 dr OP) i ppłk Witold Tarkiewicz (68 dr OP). Strzelano do ICP P–15 i sześciu ICP “Koliber”. Wyniki strzelań eksperymentalnych ostatecznie potwierdziły trafność przyjętych założeń wniosku nowatorskiego grupy płk. Franciszka Żygisa i od 1993 roku strzelania bojowe PZR S–125M Newa zostały włączone do programowego szkolenia wojsk rakietowych WLOP. Pierwsze programowe strzelania bojowe wykonały w 1993 roku dywizjony 1 BR OP.

Poligon zaczynają się interesować przedstawicieli innych armii, w czerwcu 1993 roku na poligonie strzelały dywizjony S–125M Newa z Budapeszteńskiej Brygady Rakiet Przeciwlotniczych.

Ostatecznie OSP WOPL stał się faktycznym rakietowym poligonem po wykonaniu cyklu strzelań doświadczalnych w 1993 roku z PZR Kub, w 1994 roku z PZR S–75M Wołchow (dowódca dywizjonu mjr Ryszard Lubowicki) i w 1995 roku z PZR Krug.

Godnym odnotowania jest z pewnością fakt przeprowadzenia w 1994 roku ćwiczenia taktyczno–bojowego p.k. “KARAT'94”. Zgodnie z rozkazem dowódcy WLOP, strzelnia bojowe odbyły się we współdziałaniu z lotnictwem we wspólnej strefie. Było to zadanie bardzo złożone i w warunkach poligonu Ustka, pionierskie. Strzelania bojowe wykonywały cztery dywizjony S–125 Newa z 3. BR OP, dwa dywizjony S–125 Newa z 26 BR OP (w tym jeden jako prototyp mobilnego zestawu Newa–MS) i jeden dywizjon S–75M Wołchow z 4 GBR OP. Ćwiczenie obserwował Prezydent RP Lech Wałęsa, członkowie kierownictwa MON, Sztabu Generalnego i Sejmowej Komisji Obrony Narodowej. Poza ćwiczeniem, na sprzęcie rakietowym 3. BR OP, swoje strzelania bojowe odbyli przeciwlotnicy z czterech dywizjonów Armii Republiki Czeskiej.

Od sierpnia 1996 roku OSP WOPL zaczyna działać w strukturach organizacyjnych Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej.

Infrastruktura poligonu i koncepcja jego funkcjonowania ulega ciągłej modernizacji co pozwala na realizację oczekiwań i potrzeb ćwiczących wojsk. Na poligonie strzelają lotnicy i rakietowcy WLOP, pododdziały Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej.


OCELOT’99 – start rakiety PZR S–125M Newa.
OCELOT’99 – start rakiety PZR S–125M Newa na poligonie w Ustce.

Rośnie dalsze zainteresowanie poligonem przedstawicieli innych armii. W 1997 roku odbywają się pierwsze strzelania 12. Pułku Królewskiej Artylerii z Wielkiej Brytani. Na poligonie gościli także przeciwlotnicy z Czech, Danii, Holandii, Niemiec, Słowacji, Węgier i Włoch.


OCELOT’99 – PZR Hawk z 31. GRP z Niemiec.
OCELOT’99 – PZR Hawk z 31. GRP z Niemiec na poligonie w Ustce.

Dokładną relację z jednego z ćwiczeń na poligonie w Ustce (OCELOT’99) znajdzie Czytelnik w artykule ówczesnego szefa wydziału szkolenia 26 BR OP, ppłk. Grzegorza Walczaka. W ćwiczeniu brała udział, po raz pierwszy, bateria PZR Hawk 31. GRP z Niemiec.

W 2002 roku na poligonie odbyły się jedne z największych ćwiczeń NATO pod kryptonimem „Strong Resolve”, z udziałem żołnierzy z Danii, Bułgarii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Rumunii, Szwecji i USA.

Od 1 lipca 2004 roku poligon zmienia nazwę na Centralny Poligon Sił Powietrznych (CP SP), swoje święto obchodzi w dniu 1 września. Dowództwo i sztab CP SP stacjonują na terenie poligonu.


Punkt dowódczo–obserwacyjny CP SP w Ustce.
Punkt dowódczo–obserwacyjny CP SP w Ustce (14.05.2004).

Poligon posiada bogatą infrastrukturę. W skład poligonu wchodzą:

  • stanowisko dowodzenia;
  • punkt dowódczo–obserwacyjny;
  • siedem stałych stanowisk ogniowych;
  • doraźne stanowiska ogniowe;
  • lotnisko z dwoma pasami startowymi;
  • tor taktyczny;
  • pięć ośrodków szkolenia specjalistycznego;
  • strzelnica piechoty typu B;
  • ośrodek sprawności fizycznej;
  • stadion sportowy;
  • amfiteatr.

Poligon zabezpieczony jest w bieżącą wodę i energię elektryczną, kuchnie, stołówki żołnierskie i sanitariaty. Jednocześnie może szkolić się na poligonie pięć tysięcy żołnierzy.

Dowódcy poligonu: 
 
ppłk Kazimierz W. Jackowski 1946–1946
por. Leon Pilczuk 1946–1946
ppłk Aleksander Iljaszewicz 1946–1947
mjr Leon Pilczuk 1947–1957
mjr Tadeusz Ozga 1957–1959
mjr Witold Pawulski 1959–1961
mjr Władysław Kordas 1961–1966
mjr Stanisław Pałka 1966–1968
ppłk Władysław Owsiany 1968–1990
płk Jan Olech 1990–2004
płk Ryszard Marcinkowski 2004–2007
płk Andrzej Witek 2007–30.05.2014
cz.p.o. ppłk Bogusław Atalski 30.05.2014–31.12.2014
płk Bogusław Atalski 01.01.2015 –

Imitatory celów powietrznych.

Dokumentami normującymi sposób wykonania rakietowych strzelań bojowych na CP SP są: “Instrukcja działalności Centralnego Poligonu Sił Powietrznych USTKA.” Sygn. WLOP 394/2008 i programy szkolenia wojsk obrony przeciwlotniczej Rodzajów Wojsk.

Podczas strzelań bojowych dywizjony rakietowe WOPL SP ocenia zespół oficerów Szefostwa WOPL SP na podstawie kryteriów określonych w “Programie strzelań Wojsk Obrony Przeciwlotniczej – Tom I: Strzelania rakietowe”.

Zadanie wykonywane przez dywizjon uznanje się za wykonane, jeśli:

  • rakieta wystartowała w czasie, gdy cel znajdował się w strefie startu;
  • rakieta wykonywała lot kierowany w kierunku celu, a stacja naprowadzania rakiet śledziła (podświetlała) cel od startu rakiety do rażenia lub upadku celu;
  • nie stwierdzono naruszeń zasad pracy bojowej i kierowania ogniem, wpływających na bezpieczeństwo strzelań.

Zadanie wykonywane przez dywizjon uznaje się za niewykonane, jeśli:

  • nie przechwycono celu na śledzenie mimo postawienia takiego zadania;
  • nie wykonano startu rakiet mimo, że postawiono takie zadanie, a cel znajdował się w strefie startu i był śledzony;
  • wykonano start rakiety w czasie, gdy cel znajdował się poza strefą startu;
  • rakieta nie wystartowała lub wystartowała i leciała lotem niekierowanym;
  • nastąpiło zerwanie śledzenia (podświetlania) rakiety lub celu przed jego rażeniem lub upadkiem;
  • nastąpił nieuzasadniony rozchód rakiet;
  • naruszono zasady bezpieczeństwa podczas strzelań.

Jako imitatory celów powietrznych stosowano dostępne i adaptowane do potrzeb strzelań poligonowych, między innymi, rakiety wyrzutni BM–21 Koliber, okrętowe pociski typu woda–woda R–21 i rakiety typu powietrze–powietrz RS–2US (K–5M).

Charakterystyka ICP Koliber:

  • odległość odpalenia: 21–26 km;
  • osiągany pułap: 3–5 km;
  • prędkość celu: maks. 630 m/s;
  • zasięg: 17,5 km;
  • skuteczna powierzchnia odbicia: około 1 m2;
  • masa: 56 kg;
  • czas lotu: około 1 min

Charakterystyka ICP P–21:

ICP P–21 odpalany był z okrętu (zmodyfikowana wersja rakiety P–15). P–15 trafiła na uzbrojenie kutrów torpedowych projektu “205” w 1964 roku. Była to rakieta skrzydlata z marszowym silnikiem rakietowym na paiwo ciekłe, podczas start uruchamiał się w pierwszej kolejności silnik rakietowy na paliwo stałe. W celu zmniejszenia rozmiarów startowych kontenerów, skrzydła rakiety składał się i otwierały się przy wyjściu rakiety z kontenera. Od 1983 używano ich nowocześniejszej wersji rozwojowej – rakiety P–21 i P–22. Podstawowe charakterystyki P–15 (w nawiasach P–15M):

  • długość rakiety z silnikiem startowym: 6,55 (6,50) m;
  • średnica korpusu: 0,76 (0,78) m;
  • masa startowa: 2125 (2523) kg;
  • masa silnika startowego: 340 kg;
  • maksymalny zasięg strzelania: w przedziale 35–40 (80) km;
  • minimalna odległość strzelania: 8 km
  • prędkośc marszowa: 320 m/s;
  • wysokość lotu: od 100 do 200 (od 25–50 do 250) m.


Start P–15.
Start P–15. Foto: Leszek Komuda, z książki "Mały okręt rakietowy", Wydawnictwo MON 1974.

Charakterystyki ICP P–21 były zbliżone do typowego obiektu powietrznego. Ze względu na niedużą skuteczną powierzchnię odbicia oraz małą wysokość lotu w warunkach intensywnych zakłóceń, spowodowanych odbiciami od lustra wody, cel był wyjątkowo trudny to zniszczenia i wymagający od strzelających obsług najwyższych umiejętności. Należy zaznaczyć, że tego rodzaju strzelania wykonywały tylko wojska OPL Sił Powietrznych.


K–5M.
Rakieta K–5M typu powietrze–powietrze. Na jej bazie opracowano ICP SRCP–WR, odpalany z nosiciela Su–22M4.
Foto: Varga Attila – Wikimedia Commons.

Charakterystyka ICP SRCP–WR:

  • nosiciel: Su–22M4;
  • prędkość nosiciela podczas odpalania: 1050±50 km/h;
  • odległość odpalenia: 19–27 km;
  • prędkość celu: 800–200 m/s;
  • wysokość odpalenia: 2000–6000 m;
  • rodzaj głowicy: średnia, ciężka;
  • czas lotu: 50–70 s;
  • skuteczna powierzchnia odbicia: około 1 m2.

Od paru lat problemem nie do końca rozwiązanym są właśnie ICP. W 2006 roku wycofano z eksploatacji okręty z platformami do startu ICP Koliber, wycofywane z eksploatacji są okręty z platformami do startu ICP P21. W opinii specjalistów Szefostwa WOPL WLąd, MW i SP, także SRCP–WR nie spełnia wymagań szkoleniowych związanych z zapewnieniem realizmu pola walki. Jego zastosowanie wymaga użycia nosiciela typu SU–22M4, co ogranicza możliwości szkoleniowe obsług zestawów rakietowych oraz generuje duże koszty zabezpieczenia strzelań. Odpalanie SRCP–WR przez pilota samolotu SU–22M4 narzuca wiele obostrzeń dla obsług zestawów rakietowych w trakcie wykonywania strzelań oraz wprowadza ograniczenia w zakresie kierowania ogniem.

Dotychczas stosowane ICP, jak i SRCP–WR, miały istotne mankamenty do których można zaliczyć:

  • obsługa zestawu przeciwlotniczego znała przed rozpoczęciem działań bojowych:
    • miejsce startu celu;
    • kurs celu i jego parametr;
    • wysokość lotu;
    • charakter trajektorii lotu.
  • w czasie strzelań bojowych w powietrzu jest jeden cel i ogień do celu prowadzi jeden zestaw rakiet przeciwlotniczych.

Tak więc, wyeliminowany jest element zaskoczenia obsług zestawów, element analizy sytuacji powietrznej i możliwość pracy bojowej zautomatyzowanych systemów dowodzenia ZT.

Jednym z rozwiązań problemu jest opracowany przez firmę EUROTECH Sp. z o.o. z Mielca i Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia system imitatorów samolotowych na bazie bezzałogowego samolotu MJ7–Szogun. W skład systemu wchodzi:

  • cyfrowy system sterowania i nawigacji dla bezzałogowych platform powietrznych, sprawdzony w kierowaniu platformami o napędzie elektrycznym i spalinowym;
  • platforma powietrzna z napędem spalinowym;
  • naziemna stacja kontroli lotu.

Więcej o systemie znajdzie Czytelnik na stronie firmy EUROTECH Sp. z o.o. z Mielca (strona z dnia 04.05.2011r.)

Pomimo zasygnalizowaych problemów, CP SP spełnia swoje podstawowe zadanie, w latach 1992–2010 na poligonie strzelania na ocenę wykonało 55 dywizjonów i 19 dywizjonów strzelało w celach badawczych.

[ Do spisu treści. ]



Bibliografia
 
[1] ppłk dypl. Sławomir Kojło – “Nowe typy imitatorów celów powietrznych” – Przegląd Wojsk Lądowych – 12/2010
[2] płk rez. mgr inż. Jerzy Nastrożny – “Znikająca trajektoria” – Polska Zbrojna – 40/2010
[3] ppłk Marek Błaszczak – “Profesjonalizm przez szkolenie.” – Przegląd Sił Powietrznych – 02/2010
[4] płk dypl. Andrzej Dąbrowski i ppłk mgr inż. Czesław Hrut – “Szkolenie OPL SP – czy można inaczej?” – Przegląd Sił Powietrznych – 09/2009.
[5] Zbigniew Olszański – „Wojska Rakietowe Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” – Poznań 1995.
[6] Strona internetowa firmy EUROTECH Sp. z o.o. z Mielca. – z dnia 04.05.2011r.
[7] Strona internetowa Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce – z dnia 04.05.2011r.