 Krzysztof PopławskiWersja 1 (04/2012) Rozdział IV-4-3WOJSKA RAKIETOWE OBRONY POWIETRZNEJ NRD
Niemiecka Republika Demokratyczna powstała w dniu 7.10.1949 r. na obszarze byłej radzieckiej strefy okupacyjnej (niem. Sowjetische Besatzungszone in Deutschland, SBZ). Na jej terenie stacjonowała też duża grupa wojsk radzieckich, praktycznie największa poza granicami ZSRR. Stopniowa zmiana polityki władz ZSRR w stosunku do Niemców i narastająca "zimna wojna" doprowadziła do tego, że Niemcy w ciągu 10 lat po zakończeniu II wojny światowej z przeciwnika stała się sojusznikiem. Wyrazem tego było przyzwolenie na utworzenie namiastki armii (tzw. Skoszarowana Policja Ludowa), która w 1956 roku przekształciła się w regularną armię – Narodową Armię Ludową NRD (Nationale Volksarmee (NVA)). Dzięki temu Niemiecka Republika Demokratyczna mogła znaleźć się w strukturach wojskowych powstałego rok wcześniej Układu Warszawskiego. Na temat historii wojsk rakietowych OP NRD wiadomo dzisiaj dość dużo, choć w źródłach jest sporo sprzecznych informacji. Pewne jest natomiast, że rozwój obrony powietrznej NRD przebiegał podobnie jak w pozostałych krajach UW. W dniu 3.10.1958 r. kierownictwo Ministerstwa Obrony Narodowej NRD podjęło decyzję o utworzeniu wojsk rakietowych Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (Fla-Raketentruppen (FRT) der Luftstreitkräfte/Luftverteidigung (LSK/LV)). Wiązało się to z realizacją ogólnych założeń i planów stworzenia jednolitego systemu OP krajów UW. Zakładały one obrona powietrzna będzie realizowana przez dywizje OP rozmieszczone w określonych rejonach odpowiedzialności. W skład takich dywizji miały wchodzić jednostki lotnictwa myśliwskiego, wojsk radiotechnicznych i nowo tworzonych wojsk rakietowych. Jednostki te miały współdziałać także z jednostkami sąsiednich krajów i stąd też wynikała unifikacja uzbrojenia i struktur organizacyjnych jednostek.
W ramach realizacji zadań postanowiono sformować w latach 1959-1963 5 pułków artylerii przeciwlotniczej (Fla-Regiment (FR)), każdy w składzie czterech dywizjonów artylerii przeciwlotniczej (Fla-Abteilung (FA) ) i jednego dywizjonu technicznego (Technische Abteilung (TA)). Jak widać wojska rakietowe OP, w celu maskowania, tworzone były pod przykrywką zwykłej artylerii przeciwlotniczej. Miały one zapewnić osłonę stolicy NRD – Berlina (Wschodniego), rejonu Meklemburgii wschodniej (miasta Neubrandenburg, Pasewalk, Prenzlau), odcinka nadmorskiego (miasta Stralsund, Rostock, Wismar), Meklemburgii zachodniej (miasta Schwerin, Pritzwalk, Parchim) i rejonu elektrociepłowni Schwarze Pumpe. Warto zwrócić uwagę, że pierwotnie nie przewidywano osłony ważnych obszarów przemysłowych w południowo-zachodniej części kraju. Zadania obronne miały być prowadzone we współdziałaniu z jednostkami OP grupy wojsk radzieckich, oraz jednostkami OPL wojsk lądowych (Truppenluftabwehr (TLA) der Landstreitkräfte) i marynarki wojennej NRD (Marineluftabwehr (MLA) der Volksmarine der NVA). I tak w ramach realizacji zadań utworzono dowództwa i sztaby 5 pułków artylerii przeciwlotniczej wyposażonych w zestawy SA-75 Dźwina. Wprowadzaniem nowego wyposażenia i szkoleniem nowo formowanych jednostek zajmowała się specjalna jednostka. Był to sformowany z pierwszej połowie 1959 roku 12 pułk szkolno-treningowy (Lehr-und Ausbildungsregiment, LAR-12) w Pinnow. Jednostki formowano i szkolono w zakresie obsługi nowej techniki w 12 pułku szkolno-treningowym w Pinnow, a następnie po przybyciu uzbrojenia dostarczonego przez producenta, przenoszono poszczególne dywizjony na ich miejsce docelowego stacjonowania. W tym samym czasie rozbudowywano bazę koszarową dla kadry i obsługi oraz budowano stanowiska ogniowe zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Typowy obiekt w którym miał stacjonować dywizjon rakietowy miał składać się z 3 elementów: obiekt A - koszary (A-Objekt: U-Zone (Kasernengelände)), Obiekt B - stanowiska bojowe (B-Objekt: Feuerstellung), obiekt C - magazyny i zaplecze techniczne (C-Objekt: Technische Zone). Niedaleko koszar były też mieszkania dla kadry (Wohnzone). Jako pierwszy utworzono 1.10.1959 r. 16.pułk artylerii przeciwlotniczej w Pinnow. W różnych źródłach podawane są też inne daty (np. listopad 1960), ale najprawdopodobniej oznaczają dzień osiągnięcia gotowości bojowej). Dowództwo i Sztab pułku przedyslokowano później (prawdopodobnie w listopadzie 1960) do w m. Ladeburg koło Bernau. Pułk miał w swoim składzie:
Następnie w czerwcu 1961 r. sformowano 17. pułk rakietowy z siedzibą Dowództwa i Sztabu w m. Stallberg koło Pasewalk. W skład pułku wchodziły:
Kolejno powstały też trzy następne pułki. 18. pułk rakietowy z siedzibą Dowództwa i Sztabu w m. Sanitz koło Rostock. Sformowany w grudniu 1961 r. w składzie:
13. pułk rakietowy z siedzibą Dowództwa i Sztabu w m. Parchim. Sformowany wiosną 1961 r. (osiągnął gotowość bojową prawdopodobnie w czerwcu 1962 r.) w następującym składzie:
14. pułk rakietowy z siedzibą Dowództwa i Sztabu w m. Straßgräbchen koło Kamenz. Sformowany w lipcu 1963 r. i włączony do systemu dyżurów bojowych z dniem 1.09.1963 r. w następującym składzie:
Jak widać w ramach każdego pułku dywizjony artylerii przeciwlotniczej numerowano rzymskimi cyframi od I do IV. Dość szybko zmieniono tę zasadę i wprowadzono nową trzycyfrową numerację dywizjonów, gdzie pierwsze dwie cyfry były numerem pułku a trzecia była numerem dywizjonu w pułku. Nowo powstałe jednostki rakietowe miały działać w ramach 1 Dywizji OP (1. LVD) – Cottbus i 3. Dywizji OP (3. LVD) – Trollenhagen, które zostały utworzone 1.12.1961 r. W 1962 roku 12 pułk szkolno-treningowy - Pinnow włączono w skład Szkoły Wojsk Rakietowych i Radiotechnicznych w Pinnow. Same warsztaty należące do 12 pułku wydzielono i utworzono z nich 14 Składnicę i Warsztaty Rakiet Przeciwlotniczych (Fla-Raketen-Werkstatt und Lager (FRWL)). Jednostki formowane pod nazwą "pułków artylerii przeciwlotniczej" i "dywizjonów artylerii przeciwlotniczej" (Flak-Regiment i Flak-Abteilung) w 1962 lub 1963 roku (prawdopodobnie 4.05.1963 r.) przemianowano na "pułki rakietowe" (Fla-Raketenregiment, FRR) i "dywizjony rakietowe" (Fla-Raketenabteilung, FRA) Po sformowaniu wszystkich pułków artylerii przeciwlotniczej skład jednostek Wojsk Lotniczych i OP przedstawiał się następująco:
Skład i numeracja jednostek była następująca:
Po zakończeniu w 1963 r. procesu formowania jednostek, aż do 1971 r. praktycznie nie zmienił się. Następowały jednak zmiany nazw jednostek i uzbrojenia.
Na przełomie 1965/1966 r. w 16 pułku rakietowym (Ladeburg) wymieniono zestawy SA-75M Dźwina (w wersji 5-kabinowej a nie 3-kabinowej) na zestawy S-75 Wołchow. W dniu 1.03.1966 roku 14 pułk rakietowy (Straßgräbchen) otrzymał imię „Jaroslawa Dombrowskiego”. Z nadawaniem patronów był pewien problem, bo armia NRD nie bardzo miała się do czego odwoływać. Postanowiono skorzystać z relatywnie wąskiej grupy ideologicznie pasujących osób - komunistów (antyfaszystów) niemieckich działających przed i w czasie II w.ś. oraz rzadziej do osób innych Państw. W 1970 roku w 13 pułku rakietowym (Parchim) wymieniono zestawy SA-75M Dźwina na zestawy S-75 Wołchow. Lata 70-te przyniosły dalsze zmiany w jednostkach rakietowych OP:
W dniu 7.10.1971 r. 17 pułk rakietowy (Stallberg) otrzymał imię Rudolfa Breitscheida Z dniem 1.12.1971 r. 14 pułk rakietowy (Straßgräbchen) przeformowano na 11 pułk rakietowy. Zmianie uległy też odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. Największe zmiany miały jednak miejsce na wybrzeżu NRD. Z dniem 1.12.1971 r. 18 pułk rakietowy (Sanitz) przeformowano na 43 Brygadę Rakietową (Fla Raketenbrigade, FRBr). Wiązało się to z trwającymi prawie 3 lata istotnymi zmianami organizacyjnymi jednostki, w ramach których:
Równolegle kontynuowano proces wymiany uzbrojenia. W 1972 r przezbrojono więc 17 pułk rakietowy (Stallberg) z zestawów SA-75 Dźwina na zestawy S-75 Wołchow. Niektórym jednostkom nadano patronów. I tak 1.03.1972 r. 13 pułk rakietowy (Parchim) otrzymał imię Edgara Andre, 7.10.1972 r. 43 Brygada Rakietowa (Sanitz) otrzymała imię Ericha Weinerta, a 1.03.1973 r. 16 pułk rakietowy (Ladeburg) otrzymał imię Hermanna Dunckera. Najwięcej czasu zajęło wprowadzanie nowej techniki, czyli zestawów S-125. Sformowano 4 nowe dywizjony rakietowe w nie wyposażone:
Budowanie nowych stanowisk ogniowych i zaplecza, dokonywane siłami własnymi jednostek trwało jak widać aż do października 1974 roku. Dopiero 28.05.1974 r. oficjalnie zakończono formowanie Brygady, choć niektóre przedsięwzięcia jeszcze trwały. Po tej reorganizacji struktura 43 Brygady Rakietowej na koniec 1974 r. była następująca:
Skład wojsk rakietowych w latach 1971-1974 przedstawiał się następująco:
W 1974 roku w południowo-zachodnim regionie NRD sformowano kolejny pułk. Był to 19. pułk rakietowy z siedzibą dowództwa i sztabu w m. Sprötau (od 1976 roku). W skład pułku weszły następujące dywizjony wyposażone w zestawy S-75 Wołchow:
W 1976 dokonano przezbrojenia 11 pułku rakietowego (Straßgräbchen) z zestawów SA-75 Dźwina na zestawy S-75 Wołchow. Skład jednostek rakietowych w latach 1974-1980 przedstawiał się następująco:
W 1980 r. w strukturze 43 Brygady Rakietowej sformowano, jako piąty, 4325 dywizjon w Neuenkirchen. Dywizjon ten został wyposażony w zestawy S-75M Wołchow i miał już nieco inną architekturę stanowisk ogniowych. W dniu 1.03.1980 r. 19 pułk rakietowy otrzymał imię Wernera Lamberza. W tym samym roku (prawdopodobnie 1.12.1980) 19 pułk rakietowy (Sprötau) przemianowano na 51 pułk rakietowy. Zmianie uległy też odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. W dniu 10.08.1981 r. (wg innych źródeł w dniu 1.12.1981 r.) przemianowano 17 pułk rakietowy (Stallberg) na 23 pułk rakietowy. Zmianie uległy też odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. W dniu 1.12.1981 r. 11 pułk rakietowy (Straßgräbchen) przemianowano na 31 pułk rakietowy. Zmianie uległy też odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. Na początku lat 80-tych wprowadzony został nowy system numeracji dywizjonów. Wiązało się to z planowanym wprowadzeniem zestawów S-200. Najpierw dokonano zmiany numerów dywizjonów w nadmorskiej 43 Brygadzie Rakietowej, a potem w 1984 r. także w 41 Brygadzie Rakietowej osłaniającej stolicę kraju. Wraz ze zmianą nazw jednostek, zmieniały się też odpowiednio numery jej pododdziałów. Dość ciekawa jest zasada nazywania pododdziałów w mających mieszany skład brygadach. Numery dywizjonów z 3-cyfrowych stawały się 4-cyfrowe, przy czym:
Przykładowo: FRA-4134, to czytając od tyłu 4-ty dywizjon wyposażony w zestawy S-125 i należący do 41. Brygady Rakiet Przeciwlotniczych. Tworzone w ramach brygad grupy dywizjonów S-200 (Fla-Raketenabteilungsgruppe, FRAG) otrzymywały trzycyfrowy numer, składający się z numeru brygady i dodanej na końcu cyfry 1. Po tych reorganizacjach skład jednostek rakietowych w latach 1980-1984 przedstawiał się następująco:
Rok 1984 to początek wprowadzania zestawów dalekiego zasięgu S-200 Wega. Planowano utworzyć docelowo 3 grupy dywizjonów, rozmieszczone po jednej na północy, w centrum i na południu kraju. Kontynuowano też wprowadzanie zestawów bliskiego zasięgu S-125 Newa. W 1984 roku zredukowano etaty w 31 pułku rakietowego (Straßgräbchen) na niższe i wyłączono go z dyżurów bojowych. W dniu 7.11.1984 r przeformowano 16.pułk rakietowy (Ladeburg) na 41. Brygadę Rakietową. Wskutek tego przeformowania: a) Zmianie uległy odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. b) W dniu 1.05.1985 r sformowano 411 grupę dywizjonów (Fla-Raketenabteilungsgruppe, FRAG) w Badingen (niekiedy miejsce to nazywano - Fürstenweg / Kiesweg). Mało znany jest fakt, że oba funkcjonujące w ramach tej grupy dywizjony także miały swoje własne numery (4111 i 4112). c) W 1985 r. w strukturze 41 Brygady Rakietowej sformowano 4 dywizjony wyposażone w zestawy S-125 Newa:
Po zakończeniu formowania nowych jednostek struktura 41 Brygady na koniec 1985 r. przedstawiała się następująco:
Także w nadmorskiej 43 Brygadzie Rakietowej (Sanitz) także nastąpiły poważne zmiany, ponieważ: a) Sformowano 431 grupę dywizjonów (S-200) w Cammin/Prangendorf. Obiekty zbudowano na początku 1985 r. Grupa ta została włączona do systemu dyżurów bojowych w dniu 30.11.1985 r. b) Doszedł dodatkowy 4335 dywizjon rakietowy w Dranske, wyposażony w zestawy S-125. Rozpoczął dyżury bojowe dopiero 1.12.1986 r. mając za zadanie osłonę bazy marynarki wojennej w Dranske. Po tych zmianach struktura nadmorskiej 43 Brygady Rakietowej wyglądała następująco:
W sumie sformowano więc w Armii NRD tylko 9 dywizjonów wyposażonych w zestawy S-125, choć były plany sformowania 4 dodatkowych dywizjonów, tym razem w ramach 51 pułku rakietowego. Skład wojsk rakietowych w latach 1984-1988 przedstawiał się następująco:
Ostatnią jednostką, która podlegała reorganizacji był 51. pułk rakietowy. Z dniem 1.12.1988 roku został przeformowany w 51. Brygadę Rakietową i w związku z tym: a) Zmianie uległy odpowiednio numery poszczególnych dywizjonów. b) Sformowano 511 grupę dywizjonów (2 kanały S-200) w Eckolstädt. Struktura nowej brygady przedstawiała się odtąd następująco:
Planowano także (ale do końca nie zrealizowano) sformowanie dodatkowego 5125. dywizjonu w Eckolstädt (ze stanowiskiem ogniowym w Wormstedt) wyposażonego w zestawy S-75. Podobnie w planach pozostało sformowanie w ramach 51. Brygady Rakietowej dodatkowych 4 dywizjonów rakietowych wyposażonych w zestawy S-125 Newa. W strukturze tej brygady nie występował dywizjon radiotechniczny. Pod koniec lat 80-tych podjęto też decyzję o modernizacji uzbrojenia 43 Brygady Rakietowej. W ramach realizacji tych planów: a) W 1988 roku rozformowano 4324 dywizjon rakietowy z Retschow i utworzono w jego miejsce 4351 dywizjon rakietowy wyposażony w zestawy S-300PMU. Sprzęt dla nowej jednostki dostarczono wiosną 1989 r. jednak rozmieszczony był tylko tymczasowo na pozycjach ogniowych 431. grupy dywizjonów i nigdy nie osiągnął pełnej gotowości operacyjnej, gdyż wkrótce potem sprzęt zwrócono do ZSRR. b) 4325 dywizjon rakietowy w Neuenkirchen przemianowano na 4324. dywizjon rakietowy. Skład jednostek rakietowych w latach 1988-1990 przedstawiał się następująco:
Struktura jednostek w tym okresie wyglądała jak poniżej:
W NRD-owskich wojskach rakietowych OP budowane były dla niektórych jednostek nowe stanowiska ogniowe. Proces budowy rozpoczął się jeszcze w latach 70-tych i trwał praktycznie aż do końca istnienia NRD. W ramach tych działań zbudowano stanowiska m.in w:
Według niepotwierdzonych informacji w 41 Brygadzie Rakietowej budowano także dla zestawów S-300 nową pozycję ogniową koło Klosterfelde. Praktycznie do końca istnienia NRD planowano także formowanie nowych dywizjonów S-125 i wprowadzanie nowej techniki bojowej, dbając przy tym o wysokie zdolności mobilizacyjne wojsk. Możliwości mobilizacyjne wojsk rakietowych OP utrzymywane były w oparciu o wycofane z dyżurów bojowych i zakonserwowane w magazynach zestawy SA-75 Dźwina. W strukturze 51 Brygadzie Rakietowej były przewidziane na wypadek wojny 4 dywizjony SA-75 Dźwina i 1 dywizjon techniczny. Były to:
Sprzęt dla tych jednostek przechowywany był w Sprötau oraz 21 (31?). Składnicy w Naunhof/Lindhardt. Także 41 Brygada Rakietowa miała w swojej strukturze na czas wojny przewidziane 4 mobilizowane dywizjony SA-75 Dźwina i 1 dywizjon techniczny. Były to:
Dodatkowo planowano wykorzystywać w działaniach bojowych sprzęt z jednostek szkolnych. I tak 31 pułk rakietowy na wypadek wojny miał mieć podporządkowane dwa dywizjony wyposażone w zestawy S-75 Wołchow a należące w czasie pokoju do Wyższej Szkoły Oficerskiej w Kamenz. Były to:
Mimo rozszerzającej się fali pierestrojki i ogólnego nastroju odprężenia w stosunkach UW-NATO, kierownictwo NRD podtrzymywało plany rozwoju wojsk, w tym wojsk rakietowych OP. Przewidywano między innymi rozwinięcie 13 pułku rakietowego (Parchim) do etatu 53 Brygady Rakietowej mającej docelowo w składzie 4 dywizjony S-75, 4 dywizjony S-125 i 1 dywizjon S-200. Na przeszkodzie realizacji tych ambitnych zamierzeń stanęło wystąpienie NRD z Układu Warszawskiego (25 września 1990) i przyłączenie do RFN co nastąpiło formalnie 3 października 1990 r.
|
||||||||||||||||||||
