płk rez. mgr inż. Zbigniew Przęzak Braniewo, 20 września 2010 r. Ostatnia aktualizacja danych: 07.09.2021 r.
40 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej m. Kołczewo
1. Historia 40. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej. Początki 40. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej sięgają 1969 roku, kiedy to 24 kwietnia do miejscowości Dobra Szczecińska, po przeszkoleniu w Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki w Bemowie Piskim, przybyła grupa organizacyjna. Jednak historia dywizjonu związana jest ściśle z wyspą Wolin, a zwłaszcza z miejscowością Kołczewo. Tu właśnie 16 sierpnia 1969 roku po przejęciu koszar i obiektów rozpoczęły służbę kolejne pokolenia żołnierzy strzegących powietrznych granic Polski. Początki istnienia to okres intensywnego szkolenia, przyswajania wiedzy i zdobywania nowych doświadczeń w celu przygotowania stanu osobowego jednostki do strzelań poligonowych oraz pełnienia dyżurów. Już pierwsze strzelania wykonane w lipcu 1970 roku udowodniły, że jednostka przygotowana jest bardzo dobrze do tych zadań. Kontynuując tradycje dobrej i ofiarnej służby, dywizjon uzyskiwał bardzo dobre wyniki, wnosząc swój wkład w obronność Polski. Wypełniając przez 31 lat swoje zadania, utrzymując serdeczne kontakty ze społeczeństwem, władzami administracyjnymi, instytucjami i zakładami pracy na Wyspie Wolin dywizjon uczestniczył aktywnie w rozwoju regionu, WLOP i obronności kraju. Pamiętając cały czas o osiągnięciach poprzedników kadra i żołnierze, bogatsza ich wiedzą i doświadczeniem, rozwijał i doskonalił swój kunszt przeciwlotniczy. Podejmując nowe wezwania, wynikające między innymi z członkostwa w NATO i modernizacji wojsk, dywizjon brał udział w szkoleniach i ćwiczeniach międzynarodowych.
40 dr OP w Kołczewie tak jak inne dywizjony 26. Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej, rozmieszczony był na północno-zachodniej rubieży Polski i przeznaczony do zwalczania środków napadu powietrznego przeciwnika na małych i średnich wysokościach, niezależnie od warunków atmosferycznych i pory doby. W systemie obrony powietrznej Rzeczypospolitej Polski bronił i osłaniał:
40 dr OP dowodzony, w roku XXX-lecia, przez mjr. Stefana DYMAŃSKIEGO powstał w 1969 roku i wchodził organizacyjnie w skład 26. Brygady Artylerii OPK. Brygada powstała na mocy zarządzenia Nr 0146 Dowódcy WOPK zdnia 13 grudnia 1967 roku na bazie rozformowanego w Szczecinie 129. Samodzielnego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. W pierwszym okresie formowania większość kadry stanowili żołnierze zawodowi tego pułku. Sztab brygady i dywizjon dowodzenia początkowo stacjonował w Szczecinie, a od lipca 1970 roku w Gryficach.
Na miejsce dyslokacji 40 dr OP wyznaczono miejscowość Kołczewo na Wyspie Wolin. Moment powstania dywizjonu wiąże się z przybyciem w dniu 24 kwietnia 1969 roku do miejscowości Dobra Szczecińskie grupy organizacyjnej z Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki pod kierownictwem pierwszego dowódcy mjr. Henryka KOSOWSKIEGO. Grupa zajęła się przygotowaniem bazy koszarowej i specjalistycznej dla nowego dywizjonu. Dnia 16 sierpnia 1969 roku na nowe miejsce przybyły stany osobowe dywizjonu. W krótkim czasie urządzono koszary oraz stanowiska bojowe. Był to dla dywizjonu szczególnie trudny okres, przyswajania wiedzy w nowych warunkach, zgrywania zespołów i zdobywania kolejnych doświadczeń w służbie. Dywizjon wyposażono w nowoczesny wówczas zestaw rakiet przeciwlotniczych typu S–75M „Wołchow". Wkrótce też dywizjon został włączony w system obrony przeciwlotniczej wybrzeża morskiego.
W lipcu 1970 roku dywizjon uczestniczy w pierwszych strzelaniach bojowych na poligonie w byłym ZSRR, uzyskując ocenę bardzo dobrą. Od tej pory dywizjon brał udział w wielu ćwiczeniach i strzelaniach bojowych na różnych poligonach. Do najważniejszych z nich należały:
Długi okres służby kołczewskiego dywizjonu upłynął pod znakiem dyżurów bojowych, pełnionych w systemie obrony przeciwlotniczej kraju oraz intensywnego szkolenia i kontroli. W listopadzie 1972 roku dywizjon był inspekcjonowany przez Główny Inspektorat Szkolenia i uzyskała ocenę 4,13. W 1975 roku pododdział wizytował Minister Obrony Narodowej generał armii Wojciech JARUZELSKI oraz dowódca 2 Korpusu Obrony Powietrznej generał bryg. pil. W. HERMASZEWSKI wraz z ówczesnym Ministrem Przemysłu Maszynowego T. WRZASZCZYKIEM. W 1978 roku dywizjon brał udział w ćwiczeniach poligonowych w Mierzęcicach, w których zdobyła tytuł II Wicemistrza Wojsk OPK. Rok 1979 należał do przełomowych w dziejach dywizjonu - dywizjon w roku jubileuszowym (10-lecia) zdobyła pierwsze miejsce w zawodach użyteczno-bojowych Wojsk OPK, została odznaczona medalem pamiątkowym „Za Zasługi dla WOPK" oraz otrzymała tytuł „Przodującego Dywizjonu" nadany przez dowódcę brygady.
W latach 1983 - 1998 dywizjon został poddana kontroli przez Główną Inspekcję Sił Zbrojnych uzyskując oceny dobre. Na sukcesy te złożył się wysiłek i praca wszystkich żołnierzy oraz pracowników cywilnych wojska dywizjonu.
Rok 1999 stanowił bardzo ważny etap działalności dywizjonu. Dywizjon uczestniczy wspólnie z przeciwlotnikami Niemiec i Czech we wspólnym międzynarodowym ćwiczeniu przeprowadzonym według standardów NATO pod kryptonimem „Ocelot '99". W ramach ćwiczeń dywizjon wykonał strzelanie bojowe na poligonie w Ustce. Uczestnictwo dywizjonu w ćwiczeniach potwierdziło dobre przygotowanie jego stanu osobowego do działań. W 2000 r. dywizjon został rozformowany. [ Do spisu treści ] 2. Kalendarium 40. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej.
[ Do spisu treści ] 3. Poczet dowódców 40. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej.
[ Do spisu treści ] 4. Kadra służąca w 40. dr OP w XXX rocznicę jego powstania.
[ Do spisu treści ] 5.1. Wspomnienia st. kpr. rez. Piotra Gilewskiego Byłem jednym z pierwszych żołnierzy, którzy przybyli w sierpniu 1969 r do Kołczewa. Po ukończeniu CSS WR w Bemowie Piskim zostałem przydzielony do 40 da OPK. W kwietniu w Kołczewie trwały jeszcze prace budowlane i w związku z tym czasowo zostaliśmy zakwaterowani w dywizjonie w Dobrej k/Szczecina, gdzie kontynuowaliśmy szkolenie. W sierpniu po ukończeniu prac budowlanych zostaliśmy przekwaterowani do obiektów naszego dywizjonu w Kołczewie. Wszystko było jeszcze surowe. Ponieważ CSSWR ukończyłem w stopniu kaprala, dowódca dywizjonu mjr Henryk Kosowski mianował mnie szefem dywizjonu (po kilku miesiącach funkcję tę przekazałem przybyłemu do jednostki sierżantowi Kudlikowskiemu). W dalszym ciągu pełniłem funkcję szefa baterii radiotechnicznej będąc jednocześnie operatorem UWW (moim bezpośrednim przełożonym był ppor. Urbanowicz). Poziom wyszkolenia żołnierzy był bardzo wysoki, co potwierdzane było bardzo dobrymi ocenami inspekcji z dowództwa 26. Brygady Rakietowej i 2. Korpusu Obrony Powietrznej. Wczesną wiosną 1970 dywizjon nasz został przetransportowany wraz ze sprzętem do Pieniężnicy gdzie rozpoczęliśmy przygotowania do strzelań na poligonie w ZSRR (okolice Aszułuku) pod Astrachaniem. Bezpośrednie sąsiedztwo bazy lotniczej pozwoliło nam opanować śledzenie celów i symulowane strzelania do tego stopnia, że na poligonie w Aszułuku przydzielony cel zestrzeliliśmy pierwszą rakietą (taki sam wynik uzyskały strzelające wraz z nami dywizjony z Gryfina i Mrzeżyna). Strzelające w tym samym czasie dywizjony radzieckie zużywały na jeden cel 2-3 rakiety! Przebywający z nami w kabinach Rosjanie (rozjemcy) kiwali tylko głowami i powtarzali "wot mołodcy!". Dla nas - żołnierzy przeciwlotników był to powód do dumy, jak również swoista nagroda za poniesiony trud podczas miesięcy nauki i szkolenia. Po powrocie z poligonu dywizjon rozpoczął regularne dyżury bojowe. Przyszedł październik 1970 i koniec mojej służby w JW 4048. Tą drogą pozwolę sobie pogratulować Panu pomysłu stworzenia strony o dywizjonach rakietowych. Dla mnie jako żołnierza służby zasadniczej była to piękna przygoda i wcale nie wstydzę się o tym otwarcie pisać, choć współcześni młodzi ludzie być może na ten temat mają inne zdanie. st. kpr. rez. Piotr Gilewski 08.05.2008 [ Do spisu treści ] 5.2. Foto-wspomnienia ppłk. rez. Grzegorza Walczaka. Ppłk rez. mgr inż. Grzegorz Walczak (na zdjęciu obok) służył w 40 dr OP w Kołczewie 11 lat. Od 1991 do 1997 roku pełnił obowiązki szefa sztabu dywizjonu. W latach 1997-1998 był starszym oficerem szkoleniowym 26 BR OP. W latach 1998-2001 pełnił obowiązki szefa wydziału szkolenia 26 BR OP i w latach 2001-2006 szefa szkolenia 78 pr OP w Mrzeżynie. ppłk Grzegorz Walczak zajmował się zawodowo problematyką strzelań rakietowych przez 10 lat swojej służby. Od stycznia 2006 roku jest w rezerwie. Pan ppłk Grzegorz Walczak bardzo miło wspomina okres służby wojskowej w 40 dr OP w Kołczewie. Do dzisiejszego dnia jest w bardzo bliskich kontaktach z kadrą, która służyła w tym dywizjonie i mieszkańcami Kołczewa. Poniżej fotografie z prywatnego archiwum ppłk. rez. Grzegorza Walczaka.
[ Do spisu treści ] 5.3. Obiekty 40. dr OP osiem lat po rozformowaniu. Po ośmiu latach od rozformowania 40. dr OP, ppłk Grzegorz Walczak udał się w podróż sentymentalną z aparatem fotograficznym w rejon stacjonowania dywizjonu. Jest jesień 2008 r., oto co zastał:
Kolejne zdjęcia ppłk Grzegorz Walczak wykonał w lutym 2009 roku:
[ Do spisu treści ] 5.4a. Obiekty 40. dr OP jedenaście lat po rozformowaniu. Bomb. rez. Zbigniew Perliński (na zdjęciu obok) służbę wojskową pełnił w latach 1975-1977 (pobór jesień - 1975) w 40. dywizjonie rakietowym OP m. Kołczewo (JW 4048) na stanowisku pierwszego numerowego baterii startowej. Bomb. rez. Zbigniew Perliński obecnie mieszka w Koninie. 26 czerwca 2011 roku odwiedził byłe obiekty dywizjonu w Kołczewie. Przy okazji uwiecznił na fotografiach stan obecny obiektów byłego dywizjonu. Za komentarz do zdjęć niech posłużą trzy zdania z Jego maila: “Obszedłem cały teren. Nie spotkałem żadnej ochrony ani nikogo kto by się tym terenem interesował. Widok rzeczywiście jest przerażający”. Oto kilka wybranych zdjęć, wszystkie nadesłane zdjęcia (50 szt.) można zobaczyć w Galerii foto WRiA.PL w albumie “Obiekty 40. dr OP m. Kołczewo”
Więcej zdjęc (50 szt.) można zobaczyć w Galerii foto WRiA.PL w albumie “Obiekty 40. dr OP m. Kołczewo” Jeszcze dwa historyczne zdjęcia od bomb. rez. Zbigniewa Perlińskiego z okresu funkcjonowania dywizjonu. Jest Wigilia 1976 roku:
[ Do spisu treści ] 5.4b. Zdjęcia bomb. rez. Jana Grocholewskiego. Kolejne żołnierskie zdjęcia udostępnił bomb. rez. Jan Grocholewski, rocznik 1975/1977. Służbę zaczynał w CSSWRiA Bemowo Piskie od 10.1975r. do 03.1976. Następnie dostał przydział do 40. dr OP m. Kołczewo, gdzie służył do końca służby jako operator aparatury elektronicznej.
[ Do spisu treści ] 5.4c. Zdjęcia Pawła Ignaczaka. Czas robi swoje, dywizjon ugina się pod naporem przyrody i nie tylko. Oto trzy zdjęcia wykonane w maju 2014 roku przez pana Pawła Ignaczaka.
[ Do spisu treści ] 5.5. Spotkanie po latach – 18.09.2009 r. 40 dr OP w 2009 r. obchodziłby 40 lat swojego istnienia i nie mineło to bez echa. 18.09.2009 w jubileusz powstania dywizjonu odbyło się “Spotkanie po latach” kadry, pracowników wojska i sympatyków 40. dr OP w Kołczewie. Zobaczmy jak wyglądało spotkanie w hotelu “Vestina” w Międzyzdrojach. W spotkaniu brało udział 100 osób. Autor foto–reportażu Zbigniew Przęzak i Grzegorz Walczak. Zdjęcia: kpt. Józef Hahuła. [ Zobacz więcej ] [ Do spisu treści ] 5.6. Inne dokumenty i fotografie. W dniach od 12 do 18 czerwca 1980 r. odbyło sie ćwiczenie z Wojskami Obrony Powietrznej państw sygnatariuszy Układu Warszawskiego p.k. “GRANIT’80”. W ramach ćwiczenia odbyły się (między innymi) pokazy pracy bojowej baterii technicznej 38 i 40 dr OP. Podczas pokazu prezentowano elaborację rakiet z magazynów nr 7 i zapoznawano z budową i zasadami eksploatacji naczep PS–6R przeznaczonych do przechowywania rakiet PZR S–75M Wołchow. Naczepy zostały zaprojektowane w Wojskowej Akademii Technicznej.
Na zdjęciu od lewej: gen. bryg. Władysław Honkisz – zastępca
dowódcy WOPK ds. politycznych, dwaj generałowie radzieccy, gen. bryg. Marian Bondzior – dowódca
2 KOPK, gen. bryg. Andrzej Rybacki – zastępca dowódcy WOPK ds. liniowych,
kpt. Lech Ziółkowski – dowódca baterii technicznej 40 dr OP, gen. płk Iwan Pierwow –
Szef OPL Układu Warszawskiegi, ppłk Wojciech Kołodziej – dowódca 40 dr OP, ppłk Stefan Bartczak –
szef sztabu 26 BR OP i chor. Zdzisław Kruszewski – dowódca plutonu montażu i zbrojenia rakiet.
Na pierwszym planie żołnierze służby zasadniczej – obsługa montażu rakiet w magazynie nr 7.
Foto: Z archiwum mjr. rez. Eugeniusza Heinricha. Na dzień 2 września 2021 roku stan dywizjonu, wg relacji Marcina Cieślaka, jest następujący: Idąc od północnego-zachodu widać pozostałości schronów i chyba stacji transformatorowej. Wygląda na to, że część radiotechniczna i startowa nie zmieniła się w ciągu ostatnich lat. Idąc dalej w stronę bramy wjazdowej - z części koszarowej nie zostało już nic, nie ma też budynku PKT.
Zdjęcie placu na którym kiedyś stał budynek sztabowo-koszarowy
dywizjonu. Autorką zdjęcia jest Sabine Weis. Zdjęcie wykonane 02.09.2021r. na prośbę Marcina Cieślaka. Za to są równo poukładane góry gruzu posortowane według rodzaju, np. oddzielnie są złożone żelbetowe słupy ogrodzenia, elementy ceglane, jest sterta części samochodowych. Wygląda na to, że rozbiórka jest wykonywana profesjonalnie a we wsi mówi się, że na terenie byłego dywizjonu powstanie być może hotel. Jest szansa na uprzątnięcie terenu. To chyba jednak lepszy los, niż przygnębiająca ruina... 1. W rozdziałach 1 – 4. wykorzystano obszerne fragmenty z broszury zredagowanej przez J. Popławskiego i M. Zajączkowskiego z okazji XXX-lecia 40. dr OP.
|